Szczepienia nadal poniżej poziomu notowanego przed pandemią

Choć szczepienie przeciw odrze jest w Polsce obowiązkowe i bezpłatne, w ostatnim dziesięcioleciu obserwujemy spadek odsetka dzieci zaszczepionych przeciw tej chorobie. Pierwszą dawkę w 2022 r. dostało niemal 91 proc. najmłodszych, a drugą – ponad 77 proc. Oznacza to, że utraciliśmy odporność populacyjną, której próg to 95 proc. zaszczepionych. I wyraźnie widać to we wzroście zachorowań: od stycznia do kwietnia tego roku odnotowano w Polsce 75 przypadków odry – ponad dwukrotnie więcej niż w całym roku 2023.

W 2023 r. tylko 83 proc. dzieci na świecie zostało zaszczepionych pierwszą dawką preparatu przeciwko odrze w ramach rutynowych usług zdrowotnych, podczas gdy liczba dzieci otrzymujących drugą dawkę nieznacznie wzrosła w porównaniu z rokiem wcześniejszym, osiągając 74 proc. Tym wskaźnikom daleko do poziomu niezbędnego do zapobiegania niepotrzebnym zgonom i do całkowitej eliminacji tej choroby.

W ujęciu globalnym, trzy czwarte niemowląt żyje w krajach, które doświadczyły wybuchu epidemii odry w ciągu ostatnich pięciu lat. Główną przyczyną jest niski poziom wyszczepialności (80 proc. lub mniej). Większość dzieci niezaszczepionych przeciw odrze mieszka w Afryce, we wschodnim regionie Morza Śródziemnego i w Azji Południowo-Wschodniej. Z kolei w 91 krajach o wysokim poziomie wyszczepialności nie odnotowano ognisk tej choroby.

Najnowsze szacunki WHO i UNICEF dotyczące krajowych zasięgów szczepień (WUENIC) podkreślają potrzebę ciągłego nadrabiania zaległości, odbudowy i wzmacniania systemu ochrony – tak w przypadku odry, jak i innych chorób. W ujęciu regionalnym systemy szczepień wciąż nie powróciły bowiem do poziomu sprzed pandemii. W niektórych regionach obserwuje się poprawę, często spowodowaną wzrostami w pojedynczych dużych krajach. W innych, szczególnie w niestabilnych społecznościach dotkniętych konfliktami, wciąż notowane są spadki.

W 2023 r. było na świecie 21 mln niezaszczepionych i niedostatecznie zaszczepionych dzieci – to o 2,7 mln więcej niż przed pandemią. Do 14,5 mln wzrosła też liczba najmłodszych, którzy nie otrzymali ani jednej dawki szczepionki – to dzieci z tzw. dawką zerową. Najwięcej takich przypadków jest w krajach o dużej liczbie urodzeń oraz słabych systemach opieki zdrowotnej. Należą do nich Nigeria, Indie, Etiopia, Demokratyczna Republika Konga, Indonezja, Angola i Pakistan, a także po raz pierwszy kraje dotknięte konfliktami, takie jak Sudan, Jemen i Afganistan.

Ponad połowa niezaszczepionych dzieci mieszka w 31 krajach niestabilnych, dotkniętych konfliktami i podatnych na zagrożenia. Z powodu zakłóceń i braku bezpieczeństwa, niewystarczającego poziomu żywienia oraz nieefektywnej opieki zdrowotnej dzieci są tam szczególnie narażone na choroby, którym można zapobiec. W takich warunkach, nawet gdy otrzymały pierwszą dawkę szczepionki, wiele z nich nie powróciło już po kolejne, które są niezbędne do zapewnienia długotrwałej ochrony.