W związku z atakiem militarnym Rosji na Ukrainę bardzo istotną kwestią stała się sytuacja dzieci uchodźców, które zostały przewiezione po rozpoczęciu wojny na terytorium Polski jak i dalej, do kolejnych państw unijnych. Z racji bezprecedensowego charakteru tej inwazji i złożonego charakteru problemu, należało skorzystać jak najszybciej z istniejących do tej pory regulacji, aby zapewnić jak najlepszą pomoc dzieciom przybywającym do Polski, często bez opieki albo po zawieszeniu dotychczasowej opieki sprawowanej w Ukrainie. Należy bowiem pamiętać, że państwa w ustanawianiu i stosowaniu międzynarodowych procedur, przede wszystkim powinny kierować się najlepszym interesem dziecka.
Status małoletnich dzieci przekraczających granicę pod opieką osoby dorosłej jest szczególnie wnikliwie weryfikowany przez służby graniczne, z uwagi na ryzyko handlu dziećmi oraz porwania. Dlatego też, jeżeli dziecko przebywa tylko z jednym z rodziców, bądź też podróżuje pod opieką osoby, która nie jest jej prawnym opiekunem, potrzebne jest przedstawienie odpowiednich decyzji właściwych organów w przedmiocie opieki lub zgody rodzica czy opiekuna na taką podróż.
Obecne przepisy unijne, w tym Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz przepisy Konwencji Haskiej z 1996r. o ochronie dzieci (Konwencja z dnia 19 października 1996 r. o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci) mają zastosowanie do szczególnej sytuacji, w jakiej znalazły się rodziny ukraińskie oraz dzieci pozbawione opieki przybywające do Polski z Ukrainy po 24 lutego 2022 r.
Ukraina jest stroną wspomnianej wyżej Konwencji haskiej, która jest ważnym instrumentem prawnym służącym ochronie dzieci w sytuacji działań wojennych na terytorium okupowanego państwa. Zatem w tym przypadku obok standardowej jurysdykcji rozporządzenia unijnego Bruksela IIa, zastosowanie będzie miała Konwencja haska, której art. 6 i 23 stanowią, że jurysdykcja należy do państwa, do którego nastąpiło przeniesienie w związku z konfliktem wojennym, ale przewiduje też formalne uznanie z mocy prawa wszelkich środków wydanych w innym umawiającym się państwie. W sytuacji obecnej migracji obywateli Ukrainy należy to rozumieć w ten sposób, że decyzje dotyczące opieki i opieki zastępcze ustanowione na Ukrainie środki pozostaną w mocy (i będą automatycznie uznawane) w całej Unii Europejskiej.
W związku z powyższymi kwestiami, we współpracy z ukraińskim notariatem Rada Notariatów Unii Europejskiej (CNUE) opracowała specjalny formularz, za pomocą którego rodzice będą mogli zdecydować w sprawach podróży dziecka z Ukrainy i sprawowania władzy rodzicielskiej. Formularz ten ma ułatwić bezpieczne przemieszczanie się z dzieckiem przez granice.
Formularz jest w pełni dwujęzyczny (ukraiński/angielski i ukraiński/francuski), a na portalu Europejskiej Sieci Notariuszy (ENN) dodano 17 języków UE, aby dokument można było łatwo tworzyć w wersji dwujęzycznej, tak, aby był zrozumiały w kraju docelowym. Można go pobrać w formacie PDF i wypełnić w całości lub w części online, również za pośrednictwem urządzeń mobilnych, a następnie już wypełniony ponownie pobrać.
Formularz realizuje zalecenia Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego dotyczące zezwolenia na podróż dzieci i zapewnia szereg ważnych gwarancji podczas pobytu dziecka za granicą. Składa się z czterech części, które mogą być wykorzystane w całości lub w części w zależności od potrzeb. Należy w nim uzupełnić m.in.: (1) tożsamość dziecka; (2) dane rodziców, jeśli dziecko nie podróżuje z obojgiem z nich; (3) zezwolenie dla dziecka na opuszczenie Ukrainy z osobą mu towarzyszącą; (4) przekazanie opieki nad dzieckiem (przedłużenie władzy rodzicielskiej lub faktycznie sprawowana opieka).
W Ukrainie, zgodnie z prawem krajowym, konieczne jest uwierzytelnienie podpisów osób, które opuszczają kraj pochodzenia dziecka u notariusza. Formularz zawiera zatem oddzielną sekcję dotyczącą poświadczenia przez notariusza lub inny organ zgodnie z prawem krajowym. W przypadku jednak braku możliwości uzyskania pomocy ze strony organów państwa, sekcja ta może zostać zastąpiona formularzem.
Aby uzyskać więcej informacji na temat wszystkich europejskich i międzynarodowych procedur mających zastosowanie w sytuacji wyjazdu dzieci z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, można odwiedzić portal Unii Europejskiej e-Justice, a także rubrykę “Dzieci z Ukrainy” pod adresem https://e-justice.europa.eu/38593/EN/children_from_ukraine__civil_judicial_cooperation.
Źródło: https://www.pomocprawna.org/
Wesprzyj Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć
