Nauczyciele i rodzice

Niestety, ostatnimi czasy nasiliła się przemoc wobec uczniów, szczególnie pochodzących z Ukrainy, ale też z innych grup. Przemoc ta może przybierać różne formy, zarówno fizycznej, jak i psychicznej, jednak niezależnie od jej formy, nasilenia i częstotliwości, za każdym razem konieczne jest podjęcie odpowiedniej i szybkiej reakcji.

Zobowiązanymi do reakcji są prawnie rodzice i nauczyciele. W pierwszej kolejności powinna zostać podjęta bezpośrednia interwencja w trakcie dostrzeżonego zdarzenia. W takiej sytuacji należy:

1. Przerwać agresywne zachowanie, np. komunikatem „stop!”
2. Ocenić sytuację, mówiąc o faktach i unikając ocen, np. „to go boli!”
3. Wskazać na złamanie określonych zasad oraz zaznaczyć, że nie jest to dopuszczalne.
4. Zapowiedzieć konsekwencje, a następnie je zrealizować.
5. Pozostać w kontakcie, aż sytuacja nie ulegnie deeskalacji, oraz jeżeli będzie to konieczne, podjąć dalsze działania, jak np. separacja uczniów.

Następcza reakcja może przybrać kilka form, zależnie od rozmiaru problemu. Na początku wskazana jest rozmowa z nauczycielem, a najlepiej wychowawcą uczniów, zarówno na linii wychowawca-rodzice, jak i wychowawca-prześladujący uczeń.

Jeżeli powyższa rozmowa nie przyniesie zamierzonych efektów, następnym krokiem dla obu stron może być interwencja u Dyrektora placówki. Ze strony rodzica zwiększa to szansę na podjęcie skutecznej interwencji przez grono pedagogiczne, a skutki może przynieść także rozmowa między Dyrektorem, a agresywnym uczniem. Dyrektor zobowiązany jest zapewnić lepszą koordynację działań na poziomie ogólnoszkolnym. W przypadku braku skutków należy też zaangażować pedagoga szkolnego, który jest w stanie podjąć działania w stosunku do uczniów, rodziców, jak i innych nauczycieli.

W przypadku braku należytej interwencji ze strony szkoły, rodzic powinien zgłosić ten fakt organowi ją nadzorującemu, czyli odpowiedniemu Kuratorium Oświaty. Istnieje możliwość skierowania na piśmie wobec szkoły wezwania do podjęcia odpowiednich działań, a w razie braku reakcji ze strony instytucji w należytym czasie, przekazania tego pisma do Kuratorium. Należy przy tym informować i uświadamiać dziecko o działaniach podejmowanych w jego sprawie.

Gdy i takie działania pozostają bezskuteczne, rozwadze należy poddać zgłoszenie sprawy do odpowiednich organów, ponieważ znęcanie się często przybiera formę określonych naruszeń prawa, a nawet przestępstw, takich jak groźby karalne (art. 190 Kodeksu karnego), uporczywe nękanie (art. 190a Kodeksu karnego), czy też pomówienie (art. 212 Kodeksu karnego). W takim przypadku możliwe jest zgłoszenie nękania na Policję, czy wystosowanie zawiadomienia do prokuratury, a także poinformowanie sądu rodzinnego o istnieniu okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, czy zgłoszenie sprawy do Rzecznika Praw Dziecka.

Mimo znacznego dyskomfortu związanego ze zmianą otoczenia dla dziecka, w ostateczności może okazać się konieczne przeniesienie dziecka do innej klasy, czy nawet szkoły, aby odciąć je od szkodzącego otoczenia.

Podjęcie wyżej opisanych działań przeciwdziałających prześladowaniu jest nie tylko prawem rodzica i nauczyciela, ale także jego obowiązkiem, wynikającym z szeregu przepisów prawnych (Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawa o systemie oświaty, czy Karta Nauczyciela). Należy podkreślić, że nierealizowanie przez szkołę i nauczyciela obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa uczniom, poza fatalnymi skutkami oddziałującymi i na psychikę młodego człowieka przez resztę jego życia, może narazić ich na szereg konsekwencji prawnych, w tym odpowiedzialność odszkodowawczą.

Z dodatkowych narzędzi, polecamy Państwa uwadze specjalną infolinię przeznaczoną dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci, działającą od poniedziałku do piątku w godzinach 12:00-15:00 pod numerem 800 100 100.

Dzieciom wskazać można telefon prowadzony przez Fundację Orange pod numerem 116 111, który prowadzi tez dyżury w języku ukraińskim i rosyjskim. Warto też wiedzieć o istnieniu aplikacji RESQL dostępnej na telefony, która umożliwia anonimowe zgłaszanie incydentów przemocy rówieśniczej, oraz posiada także ukraińską i rosyjską wersję językową. Aplikacja zawiera też liczne materiały pomocnicze dla nauczycieli w zakresie przeciwdziałania przemocy.

Ważne artykuły:

Zastosowanie do osób nieletnich:

Ustawa Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r.

• Jeśli mamy do czynienia z przemocą rówieśniczą, a więc gdy sprawcą jest nieletni, mają zastosowanie przepisy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Mobbing rówieśniczy

-> zjawisko polegające na groźbach, szantażu, zniewadze, zniesławieniu, pobicia (postaci czynu karalnego).

-> pośród rówieśników także kradzieże, rozboje i przemoc seksualna.

Przykładowe przepisy dotyczące zachowań, które są penalizowane Kodeksie karnym:

1. 190 kk – groźby karalne
2. 190a kk – stalking/uporczywe nękanie i wykorzystywanie wizerunku
3. 191 kk – stosowanie przemocy wobec osoby lub użycie groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia
4. 212 kk –pomówienie innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej
5. 216 kk – zniewaga
6. 217 kk – znęcanie się, wykorzystywanie stosunku zależności

Wykroczenia:

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń

1. 107 kw – złośliwe  niepokojenie drugiego człowieka

Obowiązki dotyczące organów placówki oświatowej:

Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty

1. Art. 39

Dyrektor szkoły lub placówki może, w drodze decyzji, skreślić ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. Skreślenie następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego.

2a. Przepis ust. 2 nie dotyczy ucznia objętego obowiązkiem szkolnym. W uzasadnionych przypadkach uczeń ten, na wniosek dyrektora szkoły, może zostać przeniesiony przez kuratora oświaty do innej szkoły.

2. Obowiązki nauczycieli:

• nauczyciele jako reprezentanci placówki oświatowej powinni w ramach wypełniania swoich obowiązków kierować się przede wszystkim dobrem dzieci, a ramach dbania o to dobro reagować na wszelkie przejawy przemocy i reagowania na nie poprzez powiadamiania odpowiednich organów, tj. Policji lub Prokuratury;
• nauczyciele są ponadto zobowiązani do dbania o kształtowanie właściwych postaw moralnych oraz obywatelskich oraz wzajemnego szacunku wobec odmienności kulturowych, rasowych – niedopuszczanie do dyskryminacji w tym zakresie oraz bezwzględne zapobieganie mobbingowi rówieśniczemu

Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty:

1. Art. 4.

Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela

Art. 6.

1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;

2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;

3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;

4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;

5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.

Poniższe opracowanie oparto na poniższych źródłach:

1. https://800100100.pl/dla-rodzicow/nieskuteczna-reakcja-szkoly-na-przemoc-rowiesnicza,id,19
2. https://800100100.pl/wazne-informacje/interwencja-prawna-w-przypadku-stwierdzenia-krzywdzenia-dziecka,id,11
3. https://www.dlaucznia.pl/blog/nekanie-w-szkole-jak-radzic-sobie-z-przesladowaniem
4. https://psycholodzy24.pl/gdy-dziecko-jest-przesladowane-w-szkole-przemoc-rowiesnicza/
5. https://fdds.pl/co-robimy/akty-prawne/przemoc-w-szkole.html
6. http://www.bc.ore.edu.pl/Content/830/Agresja_i_przemoc_w_szkole_Czemierowska_wyd.+II.pdf

Uczniowie i rodzice z Ukrainy

Niestety, wiele wskazuje na to, że ostatnimi czasy nasiliło się zjawisko stosowania przemocy fizycznej i psychicznej wobec określonych grup uczniów, szczególnie wobec uczniów z Ukrainy. Żadna forma przemocy, nawet najmniejszej, nie jest dopuszczalna i powinna się spotkać z szybką i stosowną reakcją ze strony otoczenia. Dlatego też, jeżeli jesteś osobą doświadczającą takiej przemocy, lub też jesteś rodzicem takiego dziecka, pamiętaj że masz pełne prawo do odpowiedniej reakcji ze strony szkoły oraz innych odpowiednich instytucji.

Wydaje się to oczywiste, jednak trzeba podkreślić, że każdy ma prawo do zupełnego poszanowania jego nietykalności i godności, oraz do ich ochrony, co gwarantuje szereg przepisów, w tym Kodeksu karnego.

W razie doświadczenia jakiejkolwiek przemocy w szkole, pierwszą osobą do której zostanie zgłoszony incydent powinien być nauczyciel, najlepiej wychowawca ucznia. Powinien on podjąć stosowane działania, w tym wyciągnąć odpowiednie konsekwencje, oraz przeprowadzić odpowiednie rozmowy z osobą stosującą przemoc i jej rodzicami. Gdyby działanie to nie przyniosło skutków, należy w sprawię zaangażować pedagoga szkolnego, oraz co najważniejsze, Dyrektora szkoły, który odpowiada za bezpieczeństwo na jej terenie. Dyrektor jest w stanie podjąć bardziej stanowcze działania, angażując większą ilość członków grona pedagogicznego.

Gdy i ta forma działań nie pomoże, należy wystosować do dyrekcji szkoły odpowiednie pismo, wskazujące na problem, opisujące jego naturę oraz wymieniające pożądane reakcje ze strony szkoły. W razie niezastosowania się do pisma w odpowiednim czasie, sprawę popartą dowodem w postaci wspomnianego pisma można zgłosić organowi nadzorującemu szkołę, czyli Kuratorium Oświaty. Sprawę oczywiście można zgłosić i bez wspomnianego pisma, jednak zwiększa to prawdopodobieństwo otrzymania odpowiedniej pomocy.

Co więcej, opisane wyżej znęcanie się często łamie określone przepisy, a nawet istnieje opcja, że wypełniają znamiona przestępstw. Wtedy też można dokonać zgłoszenia takich działań na policję, czy też zawiadomienia prokuratury, a także sądu rodzinnego o podejrzeniu demoralizacji nieletniego. Istnieje też opcja zwrócenia się do Rzecznika Praw Dziecka.

Niezależnie od wyżej opisanych opcji, możliwym jest przeniesienie dziecka do innej klasy, albo nawet szkoły, jeżeli oderwanie go od szkodzącego otoczenia jest konieczne. Ważnym jest też zapewnienie uczniowi odpowiedniego wsparcia, w tym psychologicznego. Dzieci i młodzież mogą zwrócić się o pomoc pod numerem 116 111, gdzie Fundacja Orange prowadzi telefon zaufania, także w języku ukraińskim i rosyjskim.

Poniższe opracowanie oparto na poniższych źródłach:

1. https://800100100.pl/dla-rodzicow/nieskuteczna-reakcja-szkoly-na-przemoc-rowiesnicza,id,19
2. https://800100100.pl/wazne-informacje/interwencja-prawna-w-przypadku-stwierdzenia-krzywdzenia-dziecka,id,11
3. https://www.dlaucznia.pl/blog/nekanie-w-szkole-jak-radzic-sobie-z-przesladowaniem
4. https://psycholodzy24.pl/gdy-dziecko-jest-przesladowane-w-szkole-przemoc-rowiesnicza/
5. https://fdds.pl/co-robimy/akty-prawne/przemoc-w-szkole.html
6. http://www.bc.ore.edu.pl/Content/830/Agresja_i_przemoc_w_szkole_Czemierowska_wyd.+II.pdf

Źródło: https://www.pomocprawna.org/

Wesprzyj Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć