W poprzednich postach poruszających tematykę detencji użyłyśmy kilka razy stwierdzenia o konieczności stosowania alternatyw wobec tej praktyki. Czym są wspomniane alternatywy do detencji? W naszym raporcie „Wszyscy wokół cierpią” pisze o nich Aleksandra Kuśnierkiewicz.
Alternatywy do detencji (ang. ATD) nie mają uniwersalnej definicji prawnej. Są to środki, które co do zasady są mniej represyjne niż umieszczanie osób o nieudokumentowanym statusie w ośrodku strzeżonym. Pomimo tego wciąż jednak pozwalają organom migracyjnym regulować pobyt cudzoziemców w kraju. Kładą nacisk na pragmatyczne i proaktywne poszukiwanie rozwiązań, zamiast na restrykcje i ograniczanie wolności. U ich podstaw leży szacunek do uchodźców i migrantów jako podmiotów posiadających prawa, którzy – bez potrzeby ograniczenia ich wolności – mogą dostosować się do procesów migracyjnych.
W polskim prawie przewidziane są cztery alternatywy do detencji* – osoba, która nie podporządkuje się nałożonym na nią obowiązkom może zostać zatrzymana, a następnie umieszczona w ośrodku strzeżonym:
● zgłaszanie się w określonych odstępach czasu do wskazanego organu Straży Granicznej;
● wpłata zabezpieczenia pieniężnego w określonej wysokości;
● obowiązek zamieszkiwania w wyznaczonym miejscu;
● przekazanie do depozytu organowi wskazanemu w decyzji dokumentu podróży albo innego dokumentu tożsamości.
Są one mniej opresyjne niż detencja, ale zawierają w sobie element przymusu, m.in.: obowiązek przebywania w określonym miejscu, przekazanie dokumentów do depozytu, zgłaszanie się do określonych władz czy wizyty służb w miejscu zamieszkania.
Powstały także metody, które nie zawierają w sobie elementu przymusu i wspierają migrantów i migrantki. Bazują na zaangażowaniu (ang. engagement-based alternatives), zachęcają do pełnego uczestnictwa w dotyczących ich procedurach i zmniejszają ryzyko ucieczki lub ukrywania się. Opierają się na pracy z osobą, na którą nałożono alternatywę, i pomagają rozważyć rozwiązania, które mogą na trwałe uregulować ich sytuację. W tym sensie wspierają szeroko rozumiany dobrobyt migrantów, w tym ich zdrowie psychiczne.
Jak pokazują badania, środki opierające się na zaangażowaniu mogą być dużo efektywniejsze.
Możemy wśród nich wyróżnić metodę case managementu, która jest systemowym podejściem do udzielenia wsparcia migrantom i migrantom nie umieszczonym w detencji. Przydzielana jest im specjalna osoba, które koordynuje oferowane usługi, przekazuje informacje o ich sytuacji prawnej, pośredniczy między cudzoziemcami a urzędem i służbami imigracyjnymi. Przy czym nie ma wpływu na toczące się w sprawie podopiecznych procedury administracyjne. Pomoc dostosowana jest do dokładnie zdiagnozowanych potrzeb osoby otrzymującej wsparcie. Poza wzmocnieniem i upodmiotowieniem cudzoziemki lub cudzoziemca celem jest również trwałe lub tymczasowe i zgodne z prawem rozwiązanie sprawy migracyjnej: uzyskanie zezwolenia na pobyt, ochronę międzynarodową, dobrowolny wyjazd do kraju pochodzenia lub bezpiecznego kraju trzeciego.
Pilotaż metody bazującej na zaangażowaniu został wprowadzony i zbadany w Polsce przez Stowarzyszenie Interwencji Prawnej w programie „No Detention Neccessary”. Projekt wpłynął korzystnie na dobrostan i zdrowie psychiczne uczestników i uczestniczek, wzmocnił ich umiejętność radzenia sobie z trudnościami. Poza oczywistymi korzyściami zwiększyło się także zaangażowanie cudzoziemców w toczące się w ich sprawie procedury. Metoda zapobiegła nielegalnemu przekraczaniu wewnętrznych granic UE przez biorące w niej udział osoby oraz wpłynęła na wykonywanie przez uczestników pozostałych obowiązków nałożonych przez organy administracji czy sądy.
➔ Dowiedz się więcej o alternatywach do detencji. Przeczytaj nasz raport „Wszyscy wokół cierpią” – dostępny na podstronie publikacje.
*Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Detencja, tekst dostępny pod adresem: https://interwencjaprawna. pl/tematy/detencja/ dostęp: 20.11.2023 r.
Polskie Forum Migracyjne jest częścią International Detention Coalition, globalnej wspólnoty organizacji opowiadających się za zabezpieczeniem praw człowieka osób dotkniętych lub zagrożonych detencją.
#detencja #politykamigracyjna #raport #nodetentionnecessary #prawaczłowieka
