Tajny sojusznik Kremla. Jak Tokajew pomaga Putinowi obejść sankcje

Po rozpoczęciu przez Rosję inwazji wojskowej na Ukrainę na pełną skalę w lutym 2022 r. władze Kazachstanu oświadczyły, że Kazachstan „szanuje integralność terytorialną Ukrainy” oraz „nie uznaje i nie uzna zarówno sytuacji z Krymem, jak i sytuacji z Donbasem” [ 1 ], [ 2 ]. W czerwcu 2022 r. prezydent Tokajew zadeklarował nieuznawanie tzw. „ŁRL” i „DRL”. Deklarowane stanowisko władz Kazachstanu jest jednak tylko przykrywką dla wspierania Rosji w obchodzeniu reżimu sankcji za inwazję wojskową na Ukrainę na pełną skalę.

Władze Kazachstanu przeprowadziły na Ukrainie i na Zachodzie zakrojone na szeroką skalę operacje dezinformacyjne dotyczące rzekomego „konfliktu” między Tokajewem a Putinem, „surowej realizacji sankcji”, „groźby rosyjskiego ataku na Kazachstan”, a co za tym idzie „przymusowego wsparcia dla Rosji” w celu zapobieżenia sankcjom wobec kazachskich urzędników i firm, które pomagają Rosji w obchodzeniu międzynarodowych sankcji, w tym dostarczaniu towarów wojskowych i towarów podwójnego zastosowania.

• Władze Kazachstanu wykorzystują agencje państwowe Kazachstanu do promowania na Zachodzie złagodzenia i/lub zniesienia sankcji nałożonych na instytucje finansowe (Sbierbank Kazachstan, Alfa-Bank Kazachstan) oraz instrumenty (system płatniczy Mir).
• Od rozpoczęcia inwazji 24 lutego 2022 r. społeczeństwo obywatelskie Kazachstanu nieustannie publikuje fakty dotyczące pomocy Kazachstanu dla Rosji w obchodzeniu sankcji oraz wzywa Ukrainę i kraje zachodnie do nałożenia drugorzędnych i osobistych sankcji na osoby naruszające reżim sankcji. Efektem takich działań powinno być nie tylko likwidacja istniejących schematów obejścia sankcji, ale także osłabienie zdolności finansowej, militarnej i technologicznej Rosji do prowadzenia nielegalnej wojny z Ukrainą.
• Kazachstan nabył należące do Rosji objęte sankcjami Sbierbank Kazachstan i Alfa-Bank Kazachstan oraz lobbował rząd USA, z pomocą kazachskich agencji państwowych, takich jak Narodowy Bank, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Agencja Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego, aby usunąć ich z listy sankcji.
• Kazachstan wielokrotnie zwiększył eksport maszyn, urządzeń, pojazdów, przyrządów i do Rosji (wzrost o 284,3%), telewizorów, monitorów i projektorów 312 razy , komputerów 215 razy, a telefonów 88 razy [ 1 ], [ 2 ]. Dostarczone towary i komponenty są wykorzystywane przez rosyjski kompleks wojskowo-przemysłowy. Ukraiński wywiad wojskowy poinformował o dostawie przez Kazachstan do Rosji amerykańskich i japońskich komponentów rakietowych.
• Rosyjskie firmy przeniesione do Kazachstanu mogą swobodnie korzystać z usług finansowych, w tym międzynarodowych transakcji finansowych, rekompensując w ten sposób część utraconego importu do Rosji [ 1 ], [ 2 ].

Zalecenia :

• Natychmiastowe zablokowanie możliwości obchodzenia przez Rosję sankcji za pośrednictwem Kazachstanu i innych krajów Azji Środkowej w celu osiągnięcia pożądanego rezultatu w postaci międzynarodowych sankcji wobec Kremla;
• Wprowadzić sankcje osobiste wobec osób i podmiotów, w tym urzędników państwowych, które ułatwiają obchodzenie sankcji;
• Wdrożenie zaleceń Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 20 stycznia 2022 r., w szczególności wymogu zezwolenia przez Kazachstan ekspertom ONZ i OBWE na przeprowadzenie międzynarodowego śledztwa w sprawie roli wojsk OUBZ w tłumieniu pokojowych masowych protestów w Kazachstanie w styczniu 2022 r.;
• Udzielanie wsparcia politycznego i finansowego niezależnemu społeczeństwu obywatelskiemu, opozycji i kazachskim demaskatorom, którzy demaskują pomoc Tokajewa w obchodzeniu międzynarodowych sankcji nałożonych na Kreml i podporządkowaniu interesów narodowych Kazachstanu Rosji;
• Ograniczenie nadużywania międzypaństwowych instrumentów współpracy karnej i cywilnej, prowadzenia nielegalnej inwigilacji opozycji i jej bliskich na terytorium UE; zbadanie i powstrzymanie ataków propagandowych mających na celu wprowadzenie w błąd organów państw UE oraz doprowadzenie do politycznie umotywowanej ekstradycji do Kazachstanu przedstawicieli opozycji z krajów UE, którzy systematycznie demaskują pomoc Tokajewa w obchodzeniu międzynarodowych sankcji nałożonych na Kreml i podporządkowaniu interesów narodowych Kazachstanu Rosji.

Niniejszy raport opiera się na informacjach ze źródeł publicznych, ocenach ekspertów i informacjach poufnych. Raport zawiera informacje o politycznym poparciu władz Kazachstanu dla Rosji, planach obejścia międzynarodowych (finansowych i technologicznych) sankcji, przykłady dezinformacji, a także rekomendacje dla Ukrainy, USA, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i Kanady.

 Polityczne poparcie Kazachstanu dla Rosji

Przywódcy tych dwóch krajów regularnie deklarują współpracę strategiczną, stosunki sojusznicze i intensyfikację interakcji w wielu kwestiach, w tym partnerstwa handlowego, gospodarczego i wojskowo-technicznego. Kazachstan uczestniczy wspólnie z Rosją w wielu związkach międzypaństwowych – Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej (EAEU), Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SOW) i Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ).

Przywództwo polityczne Kazachstanu nie potępiło jednoznacznie wojny z Ukrainą rozpoczętej przez Rosję. Od początku rosyjskiej inwazji wojskowej na Ukrainę na pełną skalę, Kazachstan nie poparł żadnej z sześciu rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ potępiających wojnę Rosji z Ukrainą [ 1 ], [ 2 ]. Kazachstan głosował także przeciwko zawieszeniu członkostwa Rosji w Radzie Praw Człowieka ONZ i usunięciu Iranu, który pomaga Rosji zbrojeniowo, z Komisji ONZ ds. Statusu Kobiet [ 1 ], [ 2 ].

15 grudnia 2022 r. Kazachstan zagłosował przeciwko rezolucji ONZ w sprawie sytuacji w zakresie praw człowieka w czasowo okupowanej Autonomicznej Republice Krymu, zobowiązującej Rosję do zaprzestania agresji i wycofania wojsk z całej Ukrainy, która obala oświadczenia przywódców Kazachstanu wspieranie zasad ONZ i integralności terytorialnej Ukrainy. Tego samego dnia, 15 grudnia 2022 r.: Kazachstan głosował w ONZ za rosyjską rezolucją w sprawie „zwalczania gloryfikacji nazizmu, neonazizmu i innych praktyk, które przyczyniają się do podsycania współczesnych form rasizmu, dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji” .

Głosowanie w ONZ:

1. 2 marca 2022 Kazachstan wstrzymuje się od głosowania na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ nad rezolucją potępiającą rosyjską inwazję i wzywającą do natychmiastowego wycofania wojsk z Ukrainy.
2. 24 marca 2022 Kazachstan wstrzymuje się od głosowania nad rezolucją w sprawie humanitarnych konsekwencji agresji na Ukrainę.
3. 7 kwietnia 2022 Kazachstan głosuje przeciwko zawieszeniu Rosji w Radzie Praw Człowieka ONZ.
4. 20 września 2022 Kazachstan wstrzymuje się od głosowania nad internetowym orędziem prezydenta Zełenskiego do ONZ.
5. 7 października 2022 Kazachstan głosuje przeciwko powołaniu Specjalnego Sprawozdawcy ds. sytuacji praw człowieka w Rosji.
6. 12 października 2022 Kazachstan wstrzymuje się od głosowania nad rezolucją potępiającą aneksję ziem ukraińskich przez Rosję.
7. 14 listopada 2022 Kazachstan wstrzymuje się od głosowania nad rezolucją w sprawie reparacji dla Ukrainy.
8. 15 grudnia 2022 Kazachstan głosuje przeciwko rezolucji w sprawie sytuacji w zakresie praw człowieka w czasowo okupowanej Autonomicznej Republice Krym, która jednocześnie wzywa Rosję do zaprzestania agresji i wycofania wojsk z całej Ukrainy.
9. 15 grudnia 2022 Kazachstan głosuje w ONZ za rosyjską rezolucją w sprawie „zwalczania gloryfikacji nazizmu, neonazizmu i innych praktyk, które przyczyniają się do podsycania współczesnych form rasizmu, dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji”.
10. 14 grudnia 2022 Kazachstan głosuje przeciwko usunięciu Iranu z Komisji ONZ ds. Statusu Kobiet.

Potwierdzeniem politycznego poparcia władz Kazachstanu dla Rosji i OUBZ jest także fakt, że w dniu zmasowanego uderzenia rakietowego na Ukrainę 23 listopada 2022 roku Imangali Tasmagambetow został szefem Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ). Tasmagambetow jest jednym z najbardziej wpływowych urzędników Kazachstanu, bliskim byłym prezydentem Nursułtanem Nazarbajewem. Tasmagambetow jest byłym premierem Kazachstanu, byłym burmistrzem Astany, byłym ministrem obrony i byłym ambasadorem Republiki Kazachstanu w Moskwie [ 1 ], [ 2 ]. Nominacja Tasmagambetowa na sekretarza generalnego kierowanej przez Rosję organizacji nastąpiła w kontekście uznania Rosji przez Parlament Europejski za państwowego sponsora terroryzmu. Na szczycie OUBZ 24 listopada 2022 r. Tokajew wygłosił oświadczenie , w którym stwierdził, że „ każdą szansę należy wykorzystać do osiągnięcia przynajmniej rozejmu ”. Ta wypowiedź Tokajewa powtarza retorykę rosyjskich przywódców o potrzebie krótkiego rozejmu w celu przywrócenia sił.

Aby nie dopuścić do wprowadzenia wtórnych sankcji za pomoc Rosji, władze Kazachstanu prowadzą operacje dezinformacyjne, m.in. W szczególności dyrektor Kazachskiego Instytutu Studiów Strategicznych pod przewodnictwem prezydenta Kazachstanu Tukumowa Jerkina odwiedza kraje zachodnie, aby przekonać je, że kierownictwo Kazachstanu rzekomo wspiera Ukrainę, ale „w obawie przed blokadą transportową i logistyczną”, „rosyjską agresją militarną ” i „okupacja północnego i zachodniego Kazachstanu”, jest „zmuszony” do głosowania przeciwko Ukrainie i „zmuszony” do pomocy Rosji w obejściu sankcji. Potwierdza to również oświadczeniedeputowanego Mazhilisu Aidosa Saryma, znanego propagandysty w Kazachstanie, w sprawie głosowania Kazachstanu na Rosję w ONZ: „ Postawmy sprawę jasno. Kazachstan kategorycznie oświadczył, że nie uznaje Krymu i Donbasu. Obecnie trwa zacięta wojna między Ukrainą a Rosją. Każda ze stron korzysta z platformy ONZ, aby zwiększyć swoje szanse. Rzecz prawna. Naszym zadaniem jest zbadanie naszej sytuacji. W większości przypadków Kazachstan rezygnuje. Podobnie jesteśmy zmuszani do wykonywania „rytuałów dyplomatycznych”. Wzywam Kazachstanów do właściwego zrozumienia tego aspektu ”.

Dzięki dezinformacji władzom Kazachstanu udało się dotychczas uniknąć wtórnych sankcji za pomoc Rosji w obejściu międzynarodowych sankcji, w tym zakazu towarów wojskowych i towarów podwójnego zastosowania.

Zakaz protestów popierających Ukrainę

Pomimo „notyfikacyjnego charakteru pokojowych zgromadzeń” i wypowiedzi władz Kazachstanu „popierających integralność terytorialną” Ukrainy, władze Kazachstanu skutecznie zakazały pokojowych protestów poparcia dla Ukrainy. Od 24 lutego 2022 r. władze Kazachstanu zakazały co najmniej 49 antywojennych i jednoosobowych akcji wspierających Ukrainę w całym Kazachstanie. Władze Kazachstanu prześladują także uczestników pokojowych wieców poparcia dla Ukrainy [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ], [ 4 ], [ 5 ], [ 6 ], [ 7 ].

Tokajew jest dłużnikiem Putina

Podczas masowych protestów , które przetoczyły się przez Kazachstan w styczniu 2022 r., do Kazachstanu zostały sprowadzone siły zbrojne OUBZ, faktycznie kierowane przez Rosję. Rosja pokazała tym samym, że popiera Tokajewa i jest gwarantem jego prezydentury w Kazachstanie.

Istnieje intensywny poziom osobistych interakcji między prezydentami Kazachstanu i Rosji. Od czasu rosyjskiej inwazji wojskowej na Ukrainę na pełną skalę w lutym 2022 r. Kasym-Żomart Tokajew odbył pięć wizyt w Rosji, podczas których prowadził rozmowy z Putinem. Kassym-Żomart Tokajew swoją pierwszą międzynarodową podróż po „reelekcji” na prezydenta Kazachstanu odbył w przedterminowych wyborach do Rosji, gdzie 28 listopada 2022 r. spotkał się z Putinem . Na forum gospodarczym w Katarze 21 czerwca 2022 r. prezydent Tokajew powiedział : „Tak, Putin nadal jest niezawodnym sojusznikiem i jako głowa państwa z radością mogę powiedzieć, że mam bliskie stosunki z Putinem”.

Powszechnie wiadomo, że Putin próbuje odbudować prototyp Związku Radzieckiego. Oprócz Ukrainy i Białorusi Putin planuje przejąć kontrolę nad państwami Azji Środkowej. Kazachstan jest tak samo kontrolowany politycznie przez Rosję jak Białoruś. Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan są w dużym stopniu uzależnione od Rosji, podczas gdy Uzbekistan jest najmniej zależny od Rosji.

Putin intensywnie współpracował z prezydentem Mirzijojewem od śmierci prezydenta Karimowa, aby przekonać go do głębszej integracji gospodarki rosyjskiej i uzbeckiej. Podpisano wielomiliardowe kontrakty w wielu sferach gospodarczych i politycznych. Znany miliarder Alisher Usmanov, powiernik Putina, jest etnicznym Uzbekiem, którego Putin wykorzystuje do budowania osobistych i skorumpowanych relacji z prezydentem Uzbekistanu Mirzijojewem. Celem Putina jest przejęcie kontroli nad Uzbekistanem, tak jak zrobił to nad Białorusią i Kazachstanem.

W tym celu podczas wizyty Tokajewa w Moskwie 28 listopada 2022 r. Putin ogłosił plan stworzenia „ potrójnej unii ” Rosji, Kazachstanu i Uzbekistanu. Jak wiemy, taki związek już istnieje między Rosją i Białorusią. Putin planuje rozszerzenie tej unii poprzez włączenie w pierwszym etapie Kazachstanu i Uzbekistanu do obecnej unii z Białorusią, a następnie z innymi państwami Azji Środkowej. Na spotkaniu tym 28 listopada 2022 r. Tokajew publicznie wyraził zgodę na propozycję Putina utworzenia „potrójnej unii” Rosji, Kazachstanu i Uzbekistanu.

Władze Kazachstanu próbowały zaprzeczyć politycznemu charakterowi unii i stwierdziły, że chodzi o stworzenie „ potrójnej unii gazowej ”, ale oryginalne doniesienia rosyjskich mediów zawierały sformułowania o utworzeniu „potrójnej unii”, „ w tym rozwiązanie problemów w gazie sfera ”. Zdaniem ekspertów Uzbekistan nie potrzebuje dostaw gazu z Rosji. Uzbekistan jest eksporterem gazu do Chin przez Kazachstan i zimą potrzebuje tylko pewnej ilości gazu, którą mogą pokryć dostawy z Turkmenistanu. Na przykład w grudniu 2022 roku Uzbekistan podpisał kontrakt z Turkmenistanem na zimowe dostawy 1,5 mld m3 gazu.

Minister energetyki Uzbekistanu odrzucił pomysł unii, mówiąc: „ Nigdy nie zgodzimy się na warunki polityczne w zamian za gaz ”. Minister energetyki Kazachstanu zaprzeczył wypowiedziom rzecznika Tokajewa i MSZ Kazachstanu, mówiąc, że nie było rozmów o „unii gazowej”. Pokazuje w ten sposób zamiar Putina stworzenia prototypu Związku Radzieckiego i gotowość Tokajewa (Kazachstan) do wejścia do Państwa Związkowego poprzez oddanie Putinowi pełnej kontroli, w przeciwieństwie do Uzbekistanu, który na razie domaga się własnego kursu politycznego.

Przejęcie Kazachstanu przez Rosję rozpoczęło się na długo przed rozpoczęciem wojny w 2022 roku od stworzenia wspólnej przestrzeni gospodarczej i militarnej. 3 września 2021 roku zostało podpisane memorandum między rządem Kazachstanu a rosyjską państwową spółką Sberbank (na czele z Hermanem Grefem) o przekazaniu Sberbankowi prawa do stworzenia platformy cyfrowej do zarządzania danymi osobowymi obywateli Kazachstanu oraz danymi agencje państwowe Kazachstanu, w tym Ministerstwo Obrony. Przywództwo Kazachstanu celowo planowało przekazanie rosyjskiej suwerenności cyfrowej kraju.

Kazachstan pomaga Rosji obejść zachodnie sankcje

Rosji groziły międzynarodowe sankcje – personalne i sektorowe – których kluczowym celem było zmniejszenie rosyjskich zasobów finansowych, militarno-przemysłowych i krajowych zasobów politycznych, aby kontynuować wojnę z Ukrainą. Jedną z najbardziej bolesnych konsekwencji sankcji dla Rosji jest zakaz eksportu do Rosji towarów wojskowych i towarów podwójnego zastosowania. Kazachstan stał się jednym z kluczowych państw, które zaangażowały się w zakrojone na szeroką skalę wsparcie państwowe dla Rosji w celu obejścia międzynarodowych sankcji.

Przywództwo Kazachstanu wykorzystuje agencje państwowe Kazachstanu, w tym Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Narodowy Bank Kazachstanu, Agencję Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego oraz państwowy holding Baiterek, do promowania na Zachodzie złagodzenia lub zniesienia sankcji na instytucje i instrumenty , w tym Sbierbank Kazachstan, Alfa-Bank Kazachstan i system płatności Mir [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ], [ 4 ], [ 5 ].

Sankcje zadały namacalny cios rosyjskiej gospodarce i przemysłowi, ale nie przyniosły tak niszczycielskich skutków, jak oczekiwano. Według ukraińskiego wywiadu opublikowanego w listopadzie 2022 roku, jednym z powodów osłabienia wpływu międzynarodowych sankcji na Rosję jest pomoc państw trzecich w obchodzeniu międzynarodowych sankcji.

Opozycja Kazachstanu i społeczeństwo obywatelskie od pierwszych miesięcy rosyjskiej inwazji ujawniają, jak Kazachstan stał się kluczowym państwem, w którym faktycznie rozmieszczone jest „gospodarcze zaplecze”. Proces masowego tranzytu towarów i usług potrzebnych rosyjskiej gospodarce i przemysłowi został zorganizowany przez Kazachstan przy pomocy władz Kazachstanu [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ], [ 4 ], [ 5 ]. Jednocześnie Rosja i Kazachstan dotychczas skutecznie wprowadzały zachodnich partnerów w błąd poprzez ciągłe operacje dezinformacyjne dotyczące rzekomych „różnic” między nimi oraz „groźby rosyjskiego ataku na Kazachstan”.

W rzeczywistości poziom współpracy między dwoma państwami znacznie wzrósł od czasu inwazji wojskowej Rosji na Ukrainę. Eksport towarów z Kazachstanu do Rosji wzrósł o 15,1% do 5,9 mld USD . Na szczególną uwagę zasługuje ponadprzeciętny wzrost eksportu maszyn, urządzeń, pojazdów, przyrządów i urządzeń – wzrost o 284,3% oraz podwojenie w ostatnim czasie eksportu w kategorii „pozostałe towary” (nie jest jasne, co dokładnie kryje się za tą kategorią towarów) – nietypowy wzrost w dwóch kategoriach eksportu wskazuje na podaż towarów, które mogą być wykorzystane do celów militarnych, w tym towarów podwójnego zastosowania.

Białoruskie Centrum Śledcze (BIC) w swoim nowym opracowaniu poinformowało , że drewno z Białorusi jest transportowane do Unii Europejskiej z obejściem sankcji – przez Kazachstan i Kirgistan.

BIC stwierdził, że po wejściu w życie sankcji na białoruskie produkty drzewne o kodzie 44 – które obejmują tarcicę i deski, sklejkę i płyty wiórowe, pelety i brykiety – eksport tych produktów z Kazachstanu do UE wzrósł 74-krotnie, a z Kirgistanu prawie 18 tys. razy w porównaniu z tym samym okresem w 2021 r. Dzieje się tak pomimo wprowadzenia przez oba kraje czasowych ograniczeń w eksporcie drewna. Według śledczych głównymi odbiorcami białoruskiego drewna w celu obejścia sankcji w UE były Polska, Litwa, Łotwa, Niemcy i Holandia.

Wskazuje to na systemowy charakter pomocy członków EUG (Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej), czyli Kazachstanu i Kirgistanu, w obchodzeniu sankcji nie tylko Rosji, ale i Białorusi.

Kazachstan zacieśnia stosunki z Rosją w warunkach międzynarodowej izolacji

„Nowa rzeczywistość geopolityczna” Kazachstanu

Poziom współpracy między Kazachstanem a Rosją znacznie wzrósł od czasu rosyjskiej inwazji wojskowej na Ukrainę. Rosja jest głównym partnerem politycznym, handlowym i gospodarczym Kazachstanu. Od czasu rosyjskiej inwazji kierownictwo Kazachstanu przekonuje Ukrainę i Zachód, że Kazachstan przestrzega sankcji, jednocześnie aktywnie zacieśniając współpracę handlową z Rosją, w tym eksport uzbrojenia i towarów podwójnego zastosowania.

W czasie, gdy kraje demokratyczne nakładają sankcje na Rosję i ograniczają dostęp swoich towarów i usług do rosyjskiego rynku, Kazachstan celowo pomaga Rosji uniknąć tych ograniczeń. Podczas spotkania z Putinem w maju 2022 r. Tokajew powiedział , że mimo wszystkich trudności „ wynikających z aktualnych realiów geopolitycznych ” celem obu rządów jest zwiększenie współpracy handlowej i gospodarczej. W sierpniu 2022 r. Tokajew powtórzył retorykę „ specyficznej sytuacji geopolitycznej ” i potrzeby „ zsynchronizowania zegarków ” obu rządów w tym zakresie.

Pomagając Rosji w obchodzeniu międzynarodowych sankcji, władze Kazachstanu próbują przekonać zachodnich partnerów, że „ściśle przestrzegają” antyrosyjskich sankcji:

• 29 marca 2022 r. zastępca szefa administracji Tokajewa Timur Sulejmenow powiedział, że Kazachstan „ zastosuje się do sankcji ”.
• W dniu 21 czerwca 2022 r. minister spraw zagranicznych Kazachstanu Mukhtar Tleuberdi wziął udział w posiedzeniu Republiki Kazachstanu – Rady Współpracy Unii Europejskiej, podczas którego omówiono kwestię przeciwdziałania negatywnemu wpływowi sankcji antyrosyjskich na firmy z Kazachstanu .
• 14 września 2022 r. minister spraw zagranicznych Mukhtar Tleuberdi zwrócił uwagę, że Kazachstan powołał rządową grupę roboczą do przeciwdziałania negatywnemu wpływowi sankcji antyrosyjskich na gospodarkę Kazachstanu. Grupa konsultuje się ze Stanami Zjednoczonymi i UE w celu uniknięcia przypadków objęcia kazachskich firm sankcjami wtórnymi.
• 16 września 2022 r. Almasadam Satkalijew, prezes zarządu Narodowego Funduszu Opieki Społecznej Samruk-Kazyna, powiedział, że fundusz uważnie monitoruje przestrzeganie sankcji i jest gotów zrezygnować ze wszystkich projektów naruszających antyrosyjskie sankcje. Według Satkaliye v, aby uniknąć ryzyka, fundusz jest w stałym bliskim kontakcie z zachodnimi partnerami.
• 30 listopada 2022 r. wiceminister spraw zagranicznych Roman Wasilenko powiedział , że Kazachstan „nie pozwala na wykorzystywanie swojego terytorium do obchodzenia sankcji”.

Rzeczywistość pokazuje jednak, że Kazachstan stał się gospodarczym zapleczem do obejścia międzynarodowych sankcji i ograniczeń nałożonych na Rosję w związku z wojną z Ukrainą.

Ponowna rejestracja i relokacja rosyjskich firm

W pierwszych 2 miesiącach 2022 roku Kazachstan opuściła fala zagranicznych firm. Jednak po rosyjskiej inwazji wojskowej na Ukrainę i nałożeniu sankcji na Rosję liczba firm zagranicznych w Kazachstanie zaczęła szybko rosnąć. Miesięczny wzrost liczby takich firm wyniósł około 4%, podczas gdy w 2021 r. miesięczny wzrost wyniósł tylko około 1%. Ten ogromny wzrost był spowodowany wejściem firm z Rosji i Białorusi. Od stycznia do maja 2022 r. wzrost liczby firm zagranicznych wyniósł 2416, z czego 1566 pochodziło z Rosjii 120 z Białorusi. Łącznie według stanu na maj 2022 roku w Kazachstanie działało ok. 13 tys. firm z Federacji Rosyjskiej oraz oddziałów firm rosyjskich (z ogólnej liczby 40,2 tys. firm zagranicznych). Rosyjskie firmy, które przeniosły się do Kazachstanu (tzw. „relokowane firmy”) uzyskały dostęp do międzynarodowych usług finansowych i swobodnego importu sankcjonowanych towarów dla Rosji.

26 maja 2022 r. Tokajew powiedział podczas sesji plenarnej Eurazjatyckiego Forum Ekonomicznego, że nakazał stworzenie „ ustroju najbardziej uprzywilejowanego dla rosyjskich przedsiębiorców ”. Prezydent Tokajew polecił rządowi Kazachstanu „przygotować korzystne warunki dla relokacji zagranicznych firm, które zakończyły działalność w Rosji”, w szczególności za pośrednictwem centrum finansowego Astana International Financial Center (AIFC). Według stanu na koniec maja 2022 roku AIFC zarejestrowało około 200 firm z Rosji. Komentując inicjatywę Tokajewa, Aleksander Szokhin, prezes Rosyjskiego Związku Przemysłowców i Przedsiębiorców, powiedziałże utworzenie spółek joint venture z Kazachstanem pozwoliłoby tym firmom „uwolnić się od zagrożeń i ryzyk związanych z sankcjami wtórnymi”.

W lipcu 2022 r. minister przemysłu i rozwoju infrastruktury Kazachstanu Kairbek Uskenbajew poinformował, że z Rosji do Kazachstanu planowane jest przeniesienie 23 firm o wartości ok. 8,9 mld USD. Firmy te koncentrują się na takich produktach jak elektrotechnika i elektronika samochodowa, nawozy mineralne, montaż lokomotyw i inne. Obecnie w ramach współpracy przemysłowej między Rosją a Kazachstanem realizowanych jest 14 projektów o wartości 444 mln USD. Tym samym umożliwia rosyjskim firmom przeniesionym do Kazachstanu swobodne pozyskiwanie i reeksportowanie komponentów i sprzętu dla rosyjskiego kompleksu wojskowo-przemysłowego.

W sierpniu 2022 roku premier Republiki Kazachstanu Alikhan Smailov powiedział, że władze Kazachstanu pracują nad przeniesieniem do Kazachstanu około 250 firm, które opuściły rynek rosyjski. „ Są to głównie zachodnie firmy z sektorów niezwiązanych z zasobami. Sporządziliśmy listę celów, przekazaliśmy informację, że Kazachstan jest zainteresowany ich przyjazdem do pracy na naszym rynku ” – powiedział Smailow .

„Import równoległy”

Po inwazji wojskowej duże międzynarodowe koncerny ogłosiły, że rezygnują z działalności na rynku rosyjskim. W odpowiedzi rosyjskie władze oświadczyły, że będą importować towary bez zgody ich producentów.

W marcu 2022 r. rząd Kazachstanu ogłosił zamiar zniesienia wymogu umieszczania na towarach importowanych etykiet w języku kazachskim, co umożliwiłoby reeksport towarów importowanych z Kazachstanu do Rosji. Pod koniec kwietnia 2022 r. rosyjski rząd zalegalizował tzw. „import równoległy” towarów w celu „zaspokojenia popytu na towary zawierające wyniki działalności intelektualnej”. W efekcie przemyt został w Rosji zalegalizowany. Rosyjskie Ministerstwo Przemysłu i Handlu sporządziło listę około 200 marek, których produkty mogą być importowane do Rosji bez zgody posiadacza praw.

Na początku maja 2022 r. Yerkebulan Orazalin, szef Departamentu Biznesu i Inwestycji Ałmaty, powiedział, że główni rosyjscy detaliści Magnit i Lenta poprosili o pomoc w zorganizowaniu dostaw towarów do Rosji z zagranicy. “ Teraz w większym stopniu trwają negocjacje w sprawie importu towarów zagranicznych przez Kazachstan. To skomplikowany proces związany z szeregiem międzynarodowych ograniczeń ” – powiedział Orazalin. Rząd Kazachstanu powierzył koordynację tego procesu Kazachskiej Izbie Przedsiębiorców Atameken.

25 maja 2022 roku pojawiły się informacje, że największe rosyjskie sieci handlowe rozpoczęły sprzedaż sprzętu AGD znanych światowych marek (Apple, Samsung, PlayStation, Xbox itp.) importowanego na warunkach importu równoległego. Taki sprzęt najpierw trafia do jednego z krajów EUG (Armenia, Kazachstan, Kirgistan), a stamtąd do Rosji bez zgody posiadacza praw. Według niektórych doniesień władze rosyjskie konsultowały się z przedstawicielami Iranu w sprawie obejścia zachodnich sankcji i ograniczeń. Według doniesień rosyjskich mediów przedstawiciele firm, które opuściły rosyjski rynek, nie sprzeciwiają się wprowadzaniu ich produktów do Rosji przez inne kraje.

Poprzez „import równoległy” Rosja zaczęła importować zarówno sprzęt AGD, odzież i artykuły spożywcze, jak i samochody oraz części do nich. Na przykład w czerwcu 2022 roku poinformowano, że dealerzy Toyoty i Lexusa importowali części samochodowe i materiały eksploatacyjne do Rosji przez Kazachstan. „Schemat jest prosty: dealer w Kazachstanie kupuje trochę więcej dla siebie i przekazuje nadwyżkę do Moskwy” – powiedziało źródło . Niektórzy dealerzy Lexusa importują nowe pojazdy przez Kazachstan. W listopadzie 2022 roku ujawniono , że ciągniki siodłowe MAN i naczepy Schmitz nadal są wysyłane do Rosji z pomocą firm kazachskich.

W sierpniu 2022 r. premier Rosji Michaił Miszustin powiedział podczas rozmów z premierem Kazachstanu Alikhanem Smailowem, że państwa widzą „dobre perspektywy realizacji wspólnych programów zastępowania importu”. Strony rozmawiały także o dostawach „produktów niezbędnych do współpracy przemysłowej” oraz „swobodnego eksportu towarów”, co prawdopodobnie implikuje zwiększenie wolumenu „importu równoległego”.

Od maja do sierpnia 2022 r. w ramach importu równoległego sprowadzono do Rosji towary o wartości ok. 6,5 mld USD. Do początku grudnia 2022 r. w ramach tego programu sprowadzono do Rosji towary o wartości ponad 20 mld USD , w tym „samochody, maszyny, sprzęt, linie technologiczne”. Według danych Narodowego Urzędu Statystycznego Kazachstanu w pierwszej połowie 2022 roku znacznie wzrósł eksport elektroniki z Kazachstanu do Rosji. Na przykład eksport telefonów komórkowych wzrósł ponad 2 tys. razy, z 37 tys. do 78 mln USD w porównaniu z 2021 r. Import pozostałej elektroniki do Rosji z Kazachstanu – laptopów, procesorów, kontrolerów, kart pamięci, inteligentnych kart itp . również znacznie wzrosła.

Według Instytutu Badań Ekonomicznych między styczniem a sierpniem 2022 r. „eksport telewizorów, monitorów i projektorów wzrósł 312-krotnie, komputerów 215-krotnie i telefonów 88-krotnie”. UE wyraziła zaniepokojenie nienormalnym wzrostem importu elektroniki użytkowej z UE do Kazachstanu oraz wzrostem dostaw sprzętu AGD z Kazachstanu do Rosji, ponieważ komponenty niektórych towarów mogą być wykorzystywane do „ celów wojskowych ”.

Według oficjalnych statystyk, w 2022 roku łączny eksport towarów z Kazachstanu do Rosji wzrósł o 15,1% w stosunku do 2021 roku (do 5,9 mld KZT). Największy wzrost odnotowano w eksporcie maszyn, urządzeń, pojazdów, przyrządów i urządzeń – o 284%.

Jednym z największych serwisów, za pośrednictwem których odbywa się import równoległy, jest największy w Rosji sprzedawca internetowy Wildberries. Po uruchomieniu importu równoległego firma 2,5-krotnie zwiększyła powierzchnię swojego centrum logistycznego w Kazachstanie (do 10 tys. mkw.), aby „dać miejscowym sprzedawcom miejsce na zwiększenie asortymentu”. Między styczniem a majem 2022 roku sprzedawcy z Kazachstanu zwiększyli swoje obroty w serwisie o 584%.

Pomoc w zniesieniu ograniczeń sankcyjnych na zakup rosyjskich banków zależnych oraz na działanie rosyjskich systemów płatniczych w Kazachstanie

Na największe rosyjskie banki, które tradycyjnie zajmują znaczną część sektora bankowego Kazachstanu, nałożono międzynarodowe sankcje. Przywództwo Kazachstanu poprzez swoje agencje państwowe w Kazachstanie, w tym Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Narodowy Bank Kazachstanu, Agencję Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego oraz National Management Holding Baiterek, lobbowało na Zachodzie w celu złagodzenia lub zniesienia sankcji wobec instytucje i instrumenty , w tym Sbierbank Kazachstan, Alfa-Bank Kazachstan i system płatniczy Mir [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ], [ 4 ], [ 5]. 6 kwietnia 2022 roku dwa banki należące do rosyjskich akcjonariuszy, Sberbank Kazachstan i Alfa-Bank, zostały objęte amerykańskimi sankcjami blokującymi .

Transakcja zawarta w związku z Sberbank Kazachstan:

Jedynym akcjonariuszem Sbierbanku Kazachstan w momencie wpisu na listę sankcyjną była Rosyjska Spółka Akcyjna Sberbank Rosji. Jej ostatecznym akcjonariuszem jest Bank Centralny Federacji Rosyjskiej . W dniu 13 kwietnia 2022 r. Timur Kulibajew, zięć byłego prezydenta Kazachstanu Nursułtana Nazarbajewa, nabył część portfela kredytowego objętego sankcjami Sbierbanku Kazachstan za pośrednictwem swojej spółki zależnej Halyk Bank (przetłumaczonej jako „ Ludowy Bank Oszczędnościowy ”). Transakcja została wyceniona na ponad 730 mln USD .

W dniu 30 maja 2022 r. akcjonariusz Sberbank Kazachstan, Sbierbank Rosja, zdecydował o wypłacie dywidendy dla akcjonariuszy w wysokości 99,99% zysku netto Sbierbanku Kazachstan, czyli ok. 300 mln USD).

188 sierpnia 2022 r. wspierany przez rząd Kazachstanu holding finansowy Baiterek odkupił od rosyjskiego akcjonariusza cały pakiet akcji Sbierbanku Kazachstan. Kwoty transakcji nie ujawniono, ale należy wziąć pod uwagę : 1) kapitał Sberbank Kazachstan na koniec 2021 roku wynosił około 900 mln USD; 2) zadeklarowane dywidendy na koniec 2021 roku wyniosły ok. 300 mln USD; 3) 25% portfela kredytowego Sbierbanku Kazachstan zostało sprzedane za 730 mln USD. Pozwala to stwierdzić, że kwota transakcji przekracza 2 mld USD. Dzięki staraniom władz Kazachstanu rosyjska gospodarka otrzymała tę kwotę. Ponieważ rząd jest jedynym udziałowcem holdingu Baiterek, bank został faktycznie wykupiony ze środków kazachskich podatników. Po rebrandingu bank nosi nazwę Bereke Bank .

Władze Kazachstanu starają się o usunięcie banku o zmienionej nazwie z listy sankcyjnej. Aktywny lobbing kazachskich agencji państwowych na rzecz zniesienia sankcji nałożonych na Sberbank Kazachstan potwierdza raport Agencji Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego Kazachstanu: „ Wspólne wysiłki Agencji, Ministerstwa Spraw Zagranicznych Kazachstan i Baiterek National Management Holding umożliwiły przedłużenie okresu licencji przez OFAC, aby umożliwić zakończenie transakcji z Bereke Bank JSC do 31 grudnia tego roku ”.

Dzięki aktywnemu lobbingowi władz Kazachstanu Biuro Kontroli Aktywów Zagranicznych (OFAC) Departamentu Skarbu USA wydało generalną licencję przedłużającą termin realizacji transakcji z Sberbank Kazakhstan JSC o trzy miesiące, z 13 kwietnia 2022 roku do 12 Lipiec 2022 r. Następnie licencja ta została przedłużona do końca 2022 r. Oznacza to, że w tym okresie bank będzie działał w normalnym trybie, a jego klienci będą mieli dostęp do transakcji z płatnościami i przelewami w tenge i rublach (podatki, cła, składki na ubezpieczenia społeczne itp.) bez żadnych ograniczeń kwotowych.

Kanat Sharlapayev, szef Baiterek Holding, powiedział, że holding planuje sprzedaż Sbierbanku Kazachstan (Bereke Bank) po zdjęciu banku z sankcji i wznowieniu działalności. „Dialog w sprawie usunięcia tego banku z list sankcyjnych w przypadku obecności akcjonariuszy państwowych jest znacznie ułatwiony” – powiedział Szarłapajew . Potwierdzono tym samym, że zmiana akcjonariuszy była konieczna do formalnego zniesienia sankcji wobec banku. Niewykluczone, że w przyszłości bank ponownie zostanie zwrócony byłym rosyjskim udziałowcom za pośrednictwem spółek fasadowych. Sharlapayev złożył niezwykłe oświadczenie, że należy dać pierwszeństwo inwestorom zagranicznym.

Transakcja zawarta w stosunku do Alfa-Bank Kazachstan:

W dniu 20 kwietnia 2022 r. Bank Center Credit z siedzibą w Kazachstanie ogłosił zakup objętego sankcjami Alfa-Bank Kazakhstan, spółki zależnej objętego sankcjami Alfa-Bank Rosja. Dokładna cena zakupu zapłacona rosyjskiemu udziałowcowi nie została ujawniona.

Nowy właściciel zmienił nazwę Alfa-Bank Kazachstan na Eco Center Bank. Strony internetowe sprzedającego i kupującego jednoznacznie informowały, że „podjęte działania ułatwią usunięcie banku z list sankcyjnych USA i kilku innych krajów”. Po publicznej krytyce ze strony społeczeństwa obywatelskiego i opozycji w mediach społecznościowych wiadomość zniknęła ze stron internetowych obu instytucji finansowych tego samego dnia. Rankiem 21 kwietnia 2022 r. pojawiła się zaktualizowana wersja komunikatu prasowego, w której nie sugerowano już „ ułatwienia ” usunięcia banku z listy sankcyjnej.

6 września 2022 roku Eco Center Bank ogłosił , że przestał istnieć i połączył się z Bankiem CenterCredit.

Jak pokazuje praktyka, formalna zmiana właścicielska okazała się skutecznym mechanizmem zniesienia sankcji nałożonych na byłe rosyjskie banki:

• W lipcu 2022 r. USA zniosły sankcje nałożone na Eco Center Bank. Aby uzyskać zniesienie sankcji z banku, przedstawiciele Agencji Republiki Kazachstanu ds. Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego odwiedzili Stany Zjednoczone , gdzie „wyjaśnili” szczegóły transakcji Urzędowi Kontroli Aktywów Zagranicznych (OFAC).
• W przypadku zmiany akcjonariuszy Sbierbanku Kazachstan, Stany Zjednoczone również uwzględniły nowych akcjonariuszy i przedłużyły licencję do 31 grudnia 2022 roku, czyli terminu zakończenia procesu zmiany własności Sbierbanku Kazachstan.

Kazachstan jest jednym z nielicznych krajów, w których działa rosyjski system płatności Mir. W sierpniu 2022 roku Sberbank Kazachstan rozpoczął wydawanie kart płatniczych Mir. Klienci Banku, którzy wydali karty Mir, mieli dostęp do większości transakcji – uzupełniania i wypłacania gotówki z bankomatów, dokonywania płatności za towary i usługi za pośrednictwem terminali POS oraz e-operacji w sieci partnerów systemu płatności Mir. We wrześniu 2022 roku Departament Skarbu USA wyraził chęć nałożenia sankcji na instytucje finansowe, które pomagają używać kart Mir poza granicami Rosji.

Departament Skarbu USA przyznał, że takie instytucje „wspierają starania Rosji o obejście sankcji”. Po ostrzeżeniu Departamentu Skarbu USA, jeden z największych banków Kazachstanu, Halyk Bank, tymczasowo zawiesił transakcje kartami płatniczymi Mir w bankomatach. Inne duże kazachskie banki – VTB, Bereke Bank (dawniej Sberbank), Bank CenterCredit – pozostawiły posiadaczom kart Mir możliwość wypłaty pieniędzy z bankomatów. 6 kwietnia 2022 r. Narodowy Bank Kazachstanu oświadczył , że nie będzie ingerował we współpracę banków z systemem płatniczym Mir.

W dniu 8 grudnia 2022 roku, dzięki lobbingowi Agencji ds. Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego Republiki Kazachstanu, Departament Skarbu USA zezwolił osobom fizycznym, czyli obywatelom Rosji, podróżującym do Kazachstanu na dalsze korzystanie z systemu płatniczego Mir w Kazachstanie.

Obejście sankcji finansowych

Wicepremier i minister finansów Jerułan Zhamaubajew potwierdził , że Kazachstan i Rosja negocjują zakup przez Kazachstan rosyjskich akcji (66% pakietu kontrolnego) Eurazjatyckiego Banku Rozwoju (EDB) w celu zapobieżenia sankcjom wobec EDB.

W czerwcu 2022 r. rosyjskie media podały, że rosyjski bank centralny, petersburska giełda papierów wartościowych i główni brokerzy (zwłaszcza Freedom Holding Corp.) rozważają pomysł stworzenia oddzielnej giełdy w Kazachstanie, aby Rosjanie mogli za jej pośrednictwem handlować zagranicznymi papierami wartościowymi obejścia zachodnich sankcji. Nowa giełda mogłaby powstać na bazie Międzynarodowego Centrum Finansowego Astana. Warto również zauważyć, że Moscow Exchange posiada 13% udziałów w Kazachskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (KASE).

W październiku 2022 roku Ukraina zatwierdziła sankcje wobec Timura Turłowa i firmy inwestycyjnej Freedom Finance Ukraine, która jest częścią Freedom Holding Corp. z siedzibą w Ałmaty. Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy zablokowała wszystkie aktywa firmy i jej klientów. Założyciel i główny akcjonariusz Freedom Holding Corp. Timur Turłow urodził się w Rosji, ale w czerwcu 2022 roku zmienił obywatelstwo na kazachskie. W październiku 2022 roku ogłoszono , że rosyjskie aktywa firmy (Freedom Finance) zostały sprzedane jednemu z jej najwyższych menedżerów, Maximowi Povalishinowi. Prawdopodobnie był to sposób Turłowa na uniknięcie sankcji. Po sprzedaży powiązania korporacyjne spółki pozostały takie same, ponieważ Russian Freedom Finance jest uczestnikiem kazachskiej Freedom Finance JSC. Warto zauważyć, że 91% kapitału zakładowego Freedom Finance Ukraina należy do Askara Tasztitowa, prezesa Freedom Holding Corp. Po umieszczeniu na ukraińskiej liście sankcyjnej Timur Turłow powiedział, że sankcje zostały nałożone „ mechanicznie ” i wyraził przekonanie, że udałoby im się usunąć z listy sankcyjnej pod koniec 2022 lub na początku 2023 roku.

Krótko po rosyjskiej inwazji wojskowej na Ukrainę pojawiły się informacje o relokacji do Kazachstanu kadry zarządzającej i pracowników Russian Freedom Finance. Poinformowano również , że przeniesieni pracownicy będą kontynuować współpracę z rosyjskimi klientami i ułatwiać przeniesienie ich rachunków maklerskich do Freedom Finance Global (kazachstańska spółka zależna Freedom Holding Corp. zarejestrowana w Astana International Financial Centre).

Tylko w listopadzie 2022 roku wolumen obrotu kazachskim tenge na moskiewskiej giełdzie wzrósł 3-4-krotnie w porównaniu z latem 2022 roku, co wskazuje, że rosyjscy biznesmeni wykorzystują pośredników płatniczych w Kazachstanie do przeprowadzania międzynarodowych transakcji finansowych, w tym kupna towary objęte sankcjami.

Współpraca wojskowa

W wojnie rosyjsko-ukraińskiej Kazachstan stara się kreować obraz neutralności i nie opowiada się otwarcie po żadnej ze stron konfliktu. Jednocześnie władze Kazachstanu za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Kazachstanu i ambasad Kazachstanu za granicą aktywnie informują zachodnich polityków o obawie rosyjskiej agresji militarnej i okupacji północnego i zachodniego Kazachstanu. Jednak w miesiącach wojny na pełną skalę współpraca między Kazachstanem a Rosją tylko się zintensyfikowała. 

Kazachstan i Rosja są członkami polityczno-wojskowego bloku Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ). W związku z tym współpraca wojskowa między Kazachstanem a Rosją jest bardzo bliska i ma wymiar strategiczny. Pod koniec 2021 roku Rosja i Kazachstan podpisały program strategicznego partnerstwa wojskowego na lata 2022-2024. 17 lutego 2022 r. Senat Kazachstanu ratyfikował nowy traktat o współpracy wojskowej między Kazachstanem a Rosją, który został podpisany jeszcze w 2020 r.

Mimo toczącej się na pełną skalę wojny na Ukrainie i rzekomych obaw przed rosyjską inwazją wojskową Kazachstan nadal uczestniczy we wspólnych z Rosją ćwiczeniach wojskowych.

W kwietniu 2022 r. Kazachstan był gospodarzem ćwiczeń dowódczo-sztabowych „Bezpieczeństwo regionalne – 2022” Wspólnego Regionalnego Systemu Obrony Powietrznej WNP (CRAS). Celem ćwiczenia było przećwiczenie użycia sił zjednoczonego regionalnego systemu obrony powietrznej Kazachstanu i Rosji. „Głównymi celami i zadaniami wspólnego ćwiczenia są… przećwiczenie współpracy w przygotowaniu i prowadzeniu działań bojowych przez wojska (siły) Jednolitego Regionalnego Systemu Obrony Powietrznej Republiki Kazachstanu i Federacji Rosyjskiej w regionie Azji Środkowej bezpieczeństwa zbiorowego i zbadania problematycznych kwestii wspólnego użycia wojsk (sił)” rosyjski generał pułkownik Jurij Grechow.

Kazachstan wziął udział w ćwiczeniu Wostok 2022, które odbyło się w dniach 1-7 września 2022 roku w Rosji. Kazachstan corocznie uczestniczy w Międzynarodowych Igrzyskach Wojskowych (AIG), międzynarodowych zawodach wojskowych organizowanych przez Rosję. W rywalizacji tradycyjnie biorą udział drużyny z państw autorytarnych z całego świata. W 2022 roku Kazachstan nie tylko brał udział w zawodach, ale część z nich gościł na swoim terenie. W sierpniu 2022 roku odbyły się wspólne ćwiczenia wojsk specjalnych Kazachstanu i Białorusi . Ćwiczenia przeprowadzono w Kazachstanie .

W Kazachstanie są trzy obiekty wojskowe, które Rosja wynajmuje i przeprowadza tam testy nowej i zaawansowanej broni. Przykładowo ostatni taki test odbył się 2 grudnia 2022 roku, kiedy Rosja testowała nową rakietę systemu obrony przeciwrakietowej na poligonie Sary Szagan w Kazachstanie.

23 czerwca 2022 r. minister obrony Rosji Siergiej Szojgu przeprowadził rozmowy z ministrem obrony Kazachstanu Rusłanem Zhaksylykovem i powiedział, że „rosyjskie wojsko postrzega Kazachstan jako głównego sojusznika strategicznego i najważniejszego partnera Rosji”. Minister obrony Kazachstanu powiedział, że traktat o rozwoju współpracy wojskowej między obydwoma państwami będzie dalej rozwijany.

Ponadto Rosja wykorzystuje akweny Morza Kaspijskiego do wystrzeliwania rakiet na terytorium Ukrainy . W 2018 roku pięć państw kaspijskich (w tym Rosja i Kazachstan) podpisało Konwencję o statusie prawnym Morza Kaspijskiego, zgadzając się na pokojowe wykorzystywanie morza. Rakiety są wystrzeliwane na terytorium Ukrainy bezpośrednio z przestrzeni powietrznej kontrolowanej przez Rosję i Kazachstan, ale Kazachstan nie zareagował oficjalnie w żaden sposób.

W listopadzie 2022 roku Wadym Skibicki, rzecznik Głównego Zarządu Wywiadu Ministerstwa Obrony Ukrainy, powiedział , że Kazachstan i Uzbekistan dostarczają Rosji „amerykańskie i japońskie komponenty cywilne” potrzebne do budowy rakiet. Władze Kazachstanu uznały te informacje za nieprawdziwe. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy ujawniła , że ​​kierownictwo ukraińskiej firmy „założyło dostawy komponentów do naprawy i konserwacji przemysłu maszynowego. Są to przekładnie, pompy sekcyjne, silniki hydrauliczne oraz urządzenia hydrauliczne, które znajdują zastosowanie m.in. w sprzęcie wojskowym”. Jednym z krajów, przez terytorium którego przedmiotowe towary zostały przetransportowane do Rosji, jest Kazachstan.

Społeczeństwo obywatelskie i opozycja w Kazachstanie okresowo publikują dowody fotograficzne i wideo sprzętu wojskowego wysyłanego do Rosji z Kazachstanu, ciągników siodłowych europejskich producentów, których reeksport jest zakazany ze względu na sankcje. Jednak władze Kazachstanu z powodzeniem wykorzystują słowne zaprzeczenia wszelkich opublikowanych faktów dotyczących transferów broni i ciężkiego sprzętu z Kazachstanu do Rosji. W ten sposób sam Kazachstan obala własną propagandę, że kraj przestrzega neutralności i boi się inwazji na terytorium Kazachstanu wojsk rosyjskich [ 1 ], [ 2 ].

 Operacje dezinformacyjne mające na celu stworzenie wyimaginowanej konfrontacji między Rosją a Kazachstanem

Kazachstan, jako członek Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej (EAEU) – w której faktycznie przewodzi Rosja – odgrywa ważną rolę w obchodzeniu przez Rosję międzynarodowych sankcji. Kazachstan skutecznie wykorzystywał kampanie dezinformacyjne i retorykę do kreowania i utrzymywania wizerunku „niezależnego” lub przynajmniej „neutralnego” od Rosji Kazachstanu. Poniższe przykłady pokazują, jak kreowano i podtrzymywano pozory „konfrontacji” między dwoma krajami, a także wizerunek rzekomo „niezależnego” od Rosji Kazachstanu, który miał być celem kolejnej rosyjskiej inwazji po Ukrainie.

Pozycjonowanie Kazachstanu jako „ofiary rzekomego ataku” ze strony Rosji

Kazachstan i Rosja prowadzą kampanię dezinformacyjną z udziałem rosyjskich deputowanych i propagandzistów, którzy wygłaszają prowokacyjne i agresywne wypowiedzi na temat Kazachstanu [ 1 ], [ 2 ]. Władze Kazachstanu wykorzystują te wypowiedzi do propagandy na Zachodzie jako dowodu na zagrożenie ze strony Rosji. Z ich pomocą władze Kazachstanu zabiegają o współpracę z Zachodem i całkowicie ignorują pomoc Kazachstanu dla Rosji w obejściu sankcji. Dzięki tak prostym technikom dezinformacji władze Kazachstanu unikają wtórnych sankcji.

Szum informacyjny mający na celu odwrócenie uwagi od zmiany akcjonariuszy sankcjonowanych przez Rosję banków w Kazachstanie

13 kwietnia 2022 roku Ministerstwo Obrony Republiki Kazachstanu poinformowało, że Kazachstan nie planuje zorganizowania defilady wojskowej z okazji Dnia Zwycięstwa [święto obchodzone corocznie w Rosji i niektórych krajach byłego Związku Radzieckiego 9 maja dla upamiętnienia zwycięstwo w II wojnie światowej. Rosyjska propaganda państwowa wykorzystuje to święto do propagowania kultu tzw. „Wielkiego Zwycięstwa”, który jest ważnym elementem współczesnej rosyjskiej ideologii Putina. 24 kwietnia 2022 r. Tigran Keosayan, mąż Margarity naczelny „Russia Today” odpowiedział, publikując wiadomość wideo, w której wygłosił kilka wypowiedzi przeciwko Kazachstanowi, dając do zrozumienia, że ​​Kazachstan może spotkać los Ukrainy. W odpowiedzi Ministerstwo Spraw Zagranicznych Kazachstanupowiedział , że Tigran Keosayan może zostać wpisany na listę osób objętych zakazem wjazdu do Kazachstanu.

W medialnym zgiełku „konfrontacji” nie zauważono informacji, że Timur Kulibajew, zięć Nursułtana Nazarbajewa, kupił 13 kwietnia 2022 r. część portfela kredytowego objętego sankcjami Sbierbanku Kazachstan od rosyjskiego akcjonariusza .

Niewiele uwagi poświęcono również wiadomości, że 20 kwietnia 2022 r. kazachski Bank CenterCredit ogłosił zakup objętego sankcjami Alfa-Bank Kazakhstan, spółki zależnej objętego sankcjami Alfa-Bank Rosja.

Przemówienie Tokajewa na Forum Ekonomicznym w Petersburgu

17 kwietnia 2022 r. jako jedyny przywódca obcego państwa na Petersburskim Forum Ekonomicznym Tokajew zadeklarował „nieuznawanie quasi-państwowych terytoriów Ługańska i Doniecka”. W ten sposób wywołał burzę pozytywnych komentarzy ze strony ukraińskich mediów, polityków i blogerów, a także rosyjskiej opozycji i osób publicznych [ 1 ], [ 2 ], [ 3 ], [ 4 ], [ 5 ]. Wielu ukraińskich i rosyjskich (opozycyjnych) działaczy odebrało wypowiedzi Tokajewa jako „policzek w twarz dla Putina”. Rosyjskie kierownictwo odpowiedziało negatywniez wypowiedziami przywódcy Czeczenii Ramzana Kadyrowa: „Kiedy Kazachstan zaczął tracić suwerenność, kto pomógł? Rosja bez strachu przed sankcjami”. Konstantin Zatulin, wiceprzewodniczący komitetu Dumy Państwowej ds. WNP, również skomentował słowa Tokajewa: „Kiedy nikt niczego od nich nie oczekuje, mogliby przynajmniej milczeć”.

Rzekoma „konfrontacja” między przywódcami Kazachstanu i Rosji nie pozostała jednak na poziomie retoryki. Dla utrwalenia obrazu „ochłodzenia” stosunków między Kazachstanem a Rosją rozpowszechniano fałszywe informacje, jakoby Rosja ograniczyła transport kazachskiej ropy przez konsorcjum rurociągów kaspijskich (CPC), które przebiega przez terytorium Rosji, a Kazachstan rzekomo w odpowiedzi na zablokowali 1700 wagonów rosyjskim węglem na terytorium Kazachstanu [ 1 ], [ 2 ]. Po tym, jak w ukraińskich i międzynarodowych mediach rozeszły się fałszywe doniesienia, władze Kazachstanu zdementowały doniesienia o zablokowaniu 1700 wagonów rosyjskim węglem, a także doniesienia o rzekomych ograniczeniach w dostawach kazachskiej ropy [ 1 ], [2 ], [ 3 ], [ 4 ]. Obalenia były konieczne, ponieważ w rzeczywistości nie było ograniczeń w transporcie kazachskiej ropy i nie blokowano wagonów rosyjskim węglem; główny cel stworzenia wrażenia „konfrontacji” został już osiągnięty poprzez masową dystrybucję fałszywych wiadomości. Takie techniki dezinformacji były systematycznie stosowane w ciągu ostatniego roku.

24 czerwca 2022 roku poinformowano, że rosyjski propagandysta Tigran Keosayan został wpisany przez Kazachstan na listę „ osób niepożądanych ”. To posunięcie Kazachstanu zostało zinterpretowane przez rosyjskich propagandzistów i niestety przez wielu rosyjskich opozycjonistów i blogerów, jako środek odwetowy za rzekome ograniczenie dostaw kazachskiej ropy. Wiadomość została opublikowana dwa miesiące po jego oświadczeniu i tydzień po wystąpieniu Tokajewa na Forum Ekonomicznym w Petersburgu, które wygłosił 17 czerwca 2022 r.

23 czerwca 2022 szef Agencji Regulacji i Rozwoju Rynku Finansowego Madina Abylkasymova poinformowała, że ​​kazachski National Management Holding Baiterek prowadzi negocjacje w sprawie zakupu objętej sankcjami spółki zależnej Sberbank w Kazachstanie . Umowa została zawarta w sierpniu 2022 roku.

Większość dziennikarzy w Kazachstanie odczytała wypowiedzi Tokajewa na Petersburskim Forum Ekonomicznym jako demonstrację niezależnego od Putina stanowiska i wyraz poparcia dla Ukrainy. Jednak komentując wystąpienie Tokajewa na Petersburskim Forum Ekonomicznym, ukraiński minister spraw zagranicznych Dmytro Kuleba ostudził entuzjazm kazachskich dziennikarzy:

„Bardzo uważnie śledzimy wasze relacje i widzimy, że prezydent Tokajew z jednej strony realizuje politykę wspierania stosunków z Rosją, a jednocześnie broni suwerenności swojego kraju. Ale jeśli powiedziałeś A, musisz też powiedzieć B. W tej wojnie chodzi o naruszenie zasady integralności terytorialnej państwa, która jest bardzo ważna dla Kazachstanu. Tak, wasz prezydent zajął pryncypialne stanowisko w sprawie nieuznania ŁRL i KRLD, ale Kazachstan odmówił udziału w szczycie Platformy Krymskiej. Czy to nie to samo?”

Jak Kazachstan uniknął sankcji za pomoc w kradzieży ukraińskiego zboża

Kazachstan jest zamieszany w aferę związaną z eksportem skradzionego przez Rosję zboża z Ukrainy. Statek Zhibek Zholy, należący do kazachskiej firmy KTZExpressShipping JSC i wydzierżawiony rosyjskiej firmie Green Line LLC, brał udział w eksporcie z okupowanego portu w Berdiańsku ok. 7 tys. ton zboża, które zostało zrabowane przez Rosję na Ukrainie. W dniu 1 lipca 2022 r. kazachstańska spółka narodowa „Kazachstan Temir Zholy” poinformowała , że ​​transport został zrealizowany na zlecenie Ukrainy. Jednak te informacje nie odpowiadały rzeczywistości. Zgodnie z umową dzierżawy statku, armator miał prawo wypowiedzieć umowę, jeśli na dzierżawcę zostały nałożone sankcje międzynarodowe. Jednak kazachstańska firma tego nie zrobiła.

Aby odwrócić uwagę od tematu ułatwiania kradzieży ukraińskiego zboża, do przestrzeni informacyjnej wprowadzony został temat możliwego zaangażowania Kazachstanu w wyjście z kryzysu energetycznego w Europie. 4 lipca 2022 r. prezydent Tokajew odbył rozmowę telefoniczną z przewodniczącym Rady Europejskiej Charlesem Michelem i zaoferował pomoc w ustabilizowaniu rynku energii w Europie.

Już następnego dnia, 5 lipca 2022 r., rosyjski sąd zawiesił na miesiąc Konsorcjum Rurociągów Kaspijskich (CPC), co wielu rosyjskich osobistości, ekspertów i blogerów uznało za odpowiedź Moskwy na ofertę Tokajewa dotyczącą pomocy UE w rozwiązaniu problemów energetycznych kryzys [Caspian Pipeline Consortium to firma obsługująca ropociąg, którym ropa ze złóż w zachodnim Kazachstanie jest transportowana do rosyjskiego portu w Noworosyjsku]. Jednak już 6 czerwca 2022 r . Konsorcjum Rurociągów Kaspijskich zarzucono faktyczne naruszenie rosyjskiego prawa, które stanowiło podstawę wyroku .

6 lipca 2022 roku Ministerstwo Finansów Republiki Kazachstanu ogłosiło zaostrzenie reguł eksportu towarów do Rosji, a 7 lipca 2022 roku Tokajew polecił dywersyfikację szlaków eksportu ropy z Kazachstanu, m.in. rozwój transkaspijskiego szlaku eksportowego omija terytorium Rosji. Rzeczywista przepustowość alternatywnego szlaku transkaspijskiego to jednak tylko około 5% całkowitego eksportu ropy Kazachstanu [ 1 ], [ 2 ].

8 lipca 2022 roku Tokajew podpisał dekret zapowiadający wystąpienie Kazachstanu z komitetu walutowego WNP (Wspólnoty Niepodległych Państw). Ukraińskie i rosyjskie media i blogerzy postrzegali takie działania jako sprzeciw wobec Kazachstanu w serii działań „konfrontacyjnych”, ale Komitet Walutowy WNP został rozwiązany już w 2013 roku [ 1 ], [ 2 ].

W dniu 11 lipca 2022 r. decyzja o zawieszeniu CPC na okres jednego miesiąca została zamieniona na karę pieniężną . 12 lipca 2022 r. Tokajew odbył rozmowę telefoniczną z Putinem, w której „wyraził pozytywną ocenę szybkiego współdziałania rządów w celu rozwiązania pilnych problemów relacji gospodarczych, transportowych i logistycznych między obydwoma krajami” [ 1 ], [ 2 ]. 13 sierpnia 2022 roku minister energetyki Kazachstanu Bolat Akczulakow poinformował, że Kazachstan nie zamierza obecnie transportować ropy z pominięciem Rosji. Zdaniem ministra , głównym zadaniem jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania Konsorcjum Rurociągu Kaspijskiego, który przebiega przez terytorium Rosji. W związku z tym nie ma prawdziwej niezgody między Kazachstanem a Rosją.

Poza odwróceniem uwagi od tematu udziału Kazachstanu w kradzieży ukraińskiego zboża, informacja z 5 lipca 2022 roku o planowanej fuzji kazachskiego Banku CenterCredit i Eco Center Bank (wcześniej subsankcjonowanego Alfa-Bank Kazachstan, który był kupiony przez Bank CenterCredit i przemianowany na Eco Center Bank) również przeszedł niezauważony .

Zwiększenie budżetu wojskowego Kazachstanu na obronę przed Rosją?

Pod koniec lipca 2022 roku, w przededniu wizyty prezydenta Tokajewa w Rosji na spotkanie z prezydentem Putinem, ukraińskie media, powołując się na amerykańską publikację The Wall Street Journal, opublikowały informację , że Kazachstan zwiększył budżet wojskowy o 918 mln USD, rzekomo z powodu groźby rosyjskiego ataku. W rzeczywistości jednak zwiększenie budżetu bezpieczeństwa nie jest związane z „ryzykiem agresji ze strony Rosji”, ale z koniecznością siłowego stłumienia masowych protestów władz Kazachstanu. Tak zdecydowały władze Kazachstanuwzmocnienia krajowych organów ścigania w następstwie styczniowych protestów, więc ten wzrost finansowania dotyczy nie tylko Ministerstwa Obrony Republiki Kazachstanu, ale także Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Gwardii Narodowej Kazachstanu. Większość funduszy zostanie przeznaczona na zwiększenie liczby personelu, wynagrodzeń i wsparcia logistycznego, ponieważ siły bezpieczeństwa przygotowują się do odpowiedzi na masowe protesty. Zwiększenie budżetu bezpieczeństwa nastąpiło już w kwietniu 2022 r., podczas nowelizacji ustawy o budżecie republiki na lata 2022-2024, ale społeczność międzynarodowa dowiedziała się o tym dopiero w czerwcu 2022 r.

Fałsz o zerwaniu współpracy wojskowej między Kazachstanem a Białorusią

W lipcu 2022 roku w ukraińskich telegramach zaczęły krążyć informacje, że Kazachstan rzekomo zawiesił współpracę z Białorusią w zakresie szkolnictwa wojskowego w związku z zaangażowaniem Białorusi w agresję na Ukrainę. Ta wiadomość została zdementowana przez Ministerstwo Obrony Republiki Kazachstanu.

Fałsz o odwołaniu nauczania języka rosyjskiego w kazachskich szkołach

Władze Kazachstanu zaprzeczają planom zamknięcia lekcji języka rosyjskiego w kazachskich szkołach. Program nauczania języka rosyjskiego uległ zmianom zgodnie z decyzją Ministerstwa Edukacji Kazachstanu o rozpoczęciu nauczania języka rosyjskiego w kazachskich szkołach językowych od klasy drugiej i rosyjskojęzycznych od klasy pierwszej, ale nie mówi się o zamknięciu rosyjskiego lektoraty lub zniesienie nauki języka rosyjskiego. Rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych stwierdziło : „Zauważyliśmy gwałtowny wzrost podróbek dotyczących interakcji rosyjsko-kazachskich. Nie wykluczamy, że za ich stworzeniem stoją ci, którzy chcą wbić klin w stosunki między Rosją a Kazachstanem i stworzyć dodatkowy czynnik napięcia między dobrymi sąsiadami, a także w ramach wieloetnicznego państwa ”.

Fałsz o wystąpieniu Kazachstanu z OUBZ

We wrześniu 2022 roku szereg mediów opublikowało informację, że Kazachstan rzekomo zawiesi członkostwo w OUBZ z dniem 1 stycznia 2023 roku. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Kazachstanu wydało odmowę . Potwierdzeniem politycznego poparcia władz Kazachstanu dla Rosji i OUBZ jest także fakt, że w dniu zmasowanego uderzenia rakietowego na Ukrainę 23 listopada 2022 roku Imangali Tasmagambetow został szefem Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ). Tasmagambetow jest jednym z najbardziej wpływowych urzędników Kazachstanu, bliskim byłym prezydentem Nursułtanem Nazarbajewem. Tasmagambetow jest byłym premierem Kazachstanu, byłym burmistrzem Astany, byłym ministrem obrony i byłym ambasadorem Republiki Kazachstanu w Moskwie [ 1 ], [ 2 ].

• Natychmiastowe zablokowanie możliwości obchodzenia przez Rosję sankcji za pośrednictwem Kazachstanu i innych krajów Azji Środkowej w celu osiągnięcia pożądanego rezultatu w postaci międzynarodowych sankcji wobec Kremla;
• Wprowadzić sankcje osobiste wobec osób i podmiotów, w tym urzędników państwowych, które ułatwiają obchodzenie sankcji;
• Wdrożenie zaleceń Parlamentu Europejskiego dot rozwiązania z dnia 20 stycznia 2022 r., w szczególności wymogu zezwolenia przez Kazachstan ekspertom ONZ i OBWE na przeprowadzenie międzynarodowego śledztwa w sprawie roli oddziałów OUBZ w tłumieniu pokojowych masowych protestów w Kazachstanie w styczniu 2022 r.;
• Udzielanie wsparcia politycznego i finansowego niezależnemu społeczeństwu obywatelskiemu, opozycji i kazachskim demaskatorom, którzy demaskują pomoc Tokajewa w obchodzeniu międzynarodowych sankcji nałożonych na Kreml i podporządkowaniu interesów narodowych Kazachstanu Rosji;
• Ograniczenie nadużywania międzypaństwowych instrumentów współpracy karnej i cywilnej, prowadzenia nielegalnej inwigilacji opozycji i jej bliskich na terytorium UE; zbadanie i powstrzymanie ataków propagandowych mających na celu wprowadzenie w błąd władz państw UE i doprowadzenie do motywowanej politycznie ekstradycji przedstawicieli opozycji z krajów UE do Kazachstanu, które systematycznie demaskują pomoc Tokajewa w obchodzeniu międzynarodowych sankcji nałożonych na Kreml i podporządkowaniu interesów narodowych Kazachstanu Rosji.  

Zachęcamy do wspierania naszej zbiórki publicznej na pomoc Ukrainie: zrzutka.pl/PomocUkrainie

Źródło: https://odfoundation.euhttps://en.odfoundation.eu/

Autor: Koalicja organizacji pozarządowych zajmujących się prawami człowieka #ACTIVISTSNOTEXTREMISTS