Czy wiesz, że zgodnie z polskim prawem detencja osoby cudzoziemskiej powinna być ostatecznością? W pierwszej kolejności należy wziąć pod uwagę nieizolacyjne środki.
W praktyce jednak sądy niesłusznie uznają wnioski Straży Granicznej o umieszczenie w strzeżonym ośrodku*. Nierzadko wtedy powołują się na fakt nielegalnego przekroczenia granicy przez cudzoziemca lub cudzoziemkę, również tych, którzy składają wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. W jednej ze spraw prowadzonej przez Stowarzyszenie Interwencji Prawnej sąd wskazał, że nielegalne przekroczenie granicy nie jest przesłanką i podstawą do umieszczenia osoby w detencji.
● To, że ktoś dostaje się do Polski nielegalnie, nie może dla sądu stanowić argumentu za tym, iż trzeba taką osobę umieścić w strzeżonym ośrodku, a w konsekwencji – że nie można zastosować środków alternatywnych, czyli wolnościowych.
● Ponadto pewnych grup osób bezwzględnie nie można umieszczać w detencji. Dotyczy to np. ofiar przemocy oraz tych, dla których pozbawienie wolności mogłoby skutkować niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia. W praktyce jednak ofiary przemocy oraz migrantki i migranci w złej kondycji psychicznej lub borykający się chorobami psychicznymi w tych ośrodkach przebywają.
Jakie warunki panują w ośrodkach? Jaka jest codzienność osób w detencji?
Osoba przebywająca w detencji musi się podporządkować ściśle określonemu harmonogramowi dnia oraz regulaminowi. Pozbawiona jest także niektórych rzeczy prywatnych np. smartfonów z kamerą i dostępem do internetu, które są zdeponowane w specjalnym pomieszczeniu; ma limitowany czas korzystania z komputera i sieci; może wychodzić na świeże powietrze, ale tylko w obrębie ośrodka i w ograniczonym czasie. Ma także ograniczoną możliwość dysponowania swoimi pieniędzmi – zostają one zabezpieczone na poczet kosztów związanych z jej przymusowym wydaleniem z Polski, w tym kosztów pobytu w strzeżonym ośrodku. Większość osób przebywających w SOC-u płaci za pobyt w nim, choć zależy to od indywidualnej sytuacji prawnej.
Na jedną osobę przypada nie mniej niż 4 m2 powierzchni w pokoju. Jednak jeśli w placówce przebywa więcej ludzi, to liczbę tę można ZMNIEJSZYĆ do 2 m2, ale na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy**. Oznacza to standard niższy niż w zakładach karnych (3 m2 na osobę). Jest to sprzeczne ze standardami międzynarodowymi i może wypełniać znamiona tortur oraz innego nieludzkiego i niehumanitarnego traktowania***.
W każdym strzeżonym ośrodku cudzoziemcom i cudzoziemkom zapewnia się
całodzienne wyżywienie oraz opiekę medyczną. Dodatkowo dzieci powinny mieć dostęp do podstawowych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i rekreacyjno-sportowych****. Mimo tego Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich sygnalizowało, że konstytucyjne prawo do nauki, przysługujące dzieciom migranckim przebywającym w strzeżonych ośrodkach, nie jest przestrzegane*****.
——————
➞ Więcej dowiesz się z naszego raportu „Wszyscy wokół cierpią”:
——————
*Dane z sądów rejonowych i okręgowych z 2022 r.
**Tamże, §11 ust. 1 a
***Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur, Sytuacja cudzoziemców w ośrodkach strzeżonych w dobie kryzysu na granicy Polski i Białorusi. Raport z wizytacji Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, 2022
****Art. 416 ust. 2 u.c.
*****RPO, Do strzeżonych ośrodków nie powinny trafiać m.in. rodziny migrantów z dziećmi. Marcin Wiącek pisze
do polskich sądów, tekst dostępny pod adresem: https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-sady-migranci-strzezone-osrodki-rodziny-dzieci, dostęp: 23.11.2023 r.
