W ciągu roku po rosyjskiej inwazji na Ukrainę ponad 13 milionów ludzi musiało opuścić swoje domy – w tym prawie 8 milionów uchodźców, którzy znaleźli schronienie w całej Europie i ponad 5 milionów osób wewnętrznie przemieszczonych na Ukrainie. Ich perspektywy powrotu w najbliższej przyszłości są jednak przyćmione przez ciągłe działania wojenne, brak bezpieczeństwa i zniszczenia w ich rodzinnych regionach, wynika z dwóch nowych raportów opublikowanych dzisiaj przez UNHCR, Agencję ONZ ds. Uchodźców.
„Ludzkie cierpienie i trudności spowodowane przez wojnę są niewyobrażalne. Ponieważ jedna trzecia ludności Ukrainy została zmuszona do opuszczenia swoich domów, sytuacja pozostaje nieprzewidywalna. Musimy nadal odpowiadać na potrzeby uchodźców i osób wewnętrznie przemieszczonych i zapewniać im bezpieczeństwo do czasu powrotu do domu”, powiedziała Pascale Moreau, dyrektorka regionalna UNHCR na Europę.
Aby zrozumieć trudną sytuację przesiedleńców i zapewnić lepszą pomoc, UNHCR przeprowadził po raz trzeci badania intencji*, przeprowadzając wywiady z tysiącami dotkniętych przez wojnę. Najnowsze raporty zatytułowane „Lives on Hold” (Życie w zawieszeniu) – jeden skupiający się na uchodźcach, a drugi na osobach wewnętrznie przemieszczonych – dają wgląd w doświadczenia Ukraińców rok po wybuchu wojny, a także w ich intencje i czynniki wpływające na ich wybory.
Kluczowe wnioski płynące z obu raportów to:
- Zdecydowana większość uchodźców i wewnętrznie przemieszczonych Ukraińców – odpowiednio około 77 procent i 79 procent – chce wrócić do domu, jednak tylko 12 procent zarówno uchodźców, jak i przesiedleńców planuje to zrobić w ciągu najbliższych trzech miesięcy.
- Główne przeszkody uniemożliwiające uchodźcom powrót to kwestie bezpieczeństwa i ochrony na obszarach, z których pochodzą. Inne przytaczane obawy dotyczą dostępu do podstawowych usług – w tym elektryczności, wody i opieki zdrowotnej, możliwości pracy i odpowiednich warunków mieszkaniowych, na które wojna miała ogromny wpływ.
- Wśród osób wewnętrznie przemieszczonych dostęp do odpowiednich mieszkań jest drugą, po względach bezpieczeństwa, główną barierą na drodze do trwałego i godnego powrotu.
- Uchodźcy, którzy wyrazili zamiar powrotu w ciągu najbliższych trzech miesięcy, to głównie starsze osoby, oddzieleni od rodziny, która została w Ukrainie lub borykający się z wyzwaniami związanymi z integracją w krajach przyjmujących. Wyniki wskazują również, że w przypadku osób o szczególnych potrzebach lub zwiększonej wrażliwości perspektywy włączenia społeczno-ekonomicznego mogą być gorsze, co może u niektórych negatywnie wpłynąć na zamiar powrotu.
- Około 18 procent ankietowanych uchodźców wciąż nie jest zdecydowanych, czy wrócić. „Nie możemy myśleć o przyszłości ani o tym, jaka jest sytuacja na Ukrainie i jak długo tak będzie. Możemy myśleć tylko o teraźniejszości” – powiedział jeden z uchodźców.
- Pomimo trudów życia na wygnaniu zaobserwowano poprawę w kilku ważnych kwestiach. Wśród grupy uchodźców, którzy wzięli udział zarówno w drugim, jak i ostatnim badaniu, 45 procent mieszkało w wynajmowanych mieszkaniach, w porównaniu z 27 procentami w poprzednim badaniu. Do 46 proc. z 37 proc. wzrosła także liczba otrzymujących dochody z tytułu zatrudnienia.
- Jednak w tej samej grupie, podczas gdy odsetek korzystających z ochrony socjalnej lub pomocy pieniężnej spadł do 50 procent z 57 procent, znaczna część pozostaje bez pracy. Wielu innych znalazło pracę niewymagającą wysokich kwalifikacji, jednak dla większości dochody nie wystarczają na pokrycie podstawowych potrzeb.
Na podstawie tych i innych ustaleń UNHCR przedstawia w raporcie szereg zaleceń. Niezwykle ważne jest zapewnienie uchodźcom ciągłej pomocy w podejmowaniu swobodnych i świadomych decyzji dotyczących ich przyszłości oraz wspieranie krajów przyjmujących i społeczności lokalnych, aby uchodźcy mieli dostęp do swoich praw, usług i godnej pracy.
Priorytetem jest również wspieranie osób wewnętrznie przemieszczonych na Ukrainie. Osobom dobrowolnie powracającym należy pomagać poprzez połączenie programów humanitarnych, odbudowy, rozwoju i sektora prywatnego, torując drogę do ożywienia gospodarczego i odbudowy.
W zeszłym tygodniu UNHCR wystosował apel w sprawie sytuacji na Ukrainie, przedstawiając plan działania i wymagania finansowe na rok 2023. Całkowite potrzeby wynoszą 1,1 miliarda dolarów – 602,5 miliona dolarów na Ukrainie i 517 milionów dolarów w krajach przyjmujących uchodźców w Europie. UNHCR nieustannie wzywa społeczność międzynarodową do wspierania przemieszczonej ludności Ukrainy – w kraju i poza nim.
Kontakt dla mediów:
- Tarik Argaz, argaz@unhcr.org
- Rafał Kostrzyński, kostrzy@unhcr.org
Oba raporty są dostępne tutaj:
*Lives on Hold: Intentions and Perspectives of Refugees from Ukraine to trzecie tego rodzaju badanie intencji uchodźców z Ukrainy zlecone przez UNHCR od początku wojny. Badanie opiera się na ankietach przeprowadzonych wśród około 3900 uchodźców z Ukrainy, którzy przebywali w Europie w grudniu 2022 r. i styczniu 2023 r. W Polsce badanie objęło 500 gospodarstw, w których mieszkają Ukraińcy. W sumie badanie przeprowadzono w 40 krajach.
Lives on Hold: Intentions and Perspectives of Internally Displaced Persons in Ukraine to pierwsze badanie intencji osób wewnętrznie przemieszczonych na Ukrainie, które UNHCR zleciło od początku wojny, i opiera się na 2900 ankietach przeprowadzonych wśród osób wewnętrznie przemieszczonych na Ukrainie w grudniu 2022 r.
Angielska wersja niniejszego komunikatu prasowego jest dostępna tu: https://www.unhcr.org/news/press/2023/2/63f78c0a4/unhcr-year-russian-invasion-insecurity-clouds-return-intentions-displaced.html
Źródło: https://www.unhcr.org/pl/14481-komunikat-prasowy-unhcr-rok-po-rosyjskiej-inwazji.html
Zdjęcie główne: Uszkodzone budynki w dzielnicy Saltivskyi w Charkowie. © UNHCR/Colin Delfosse
